آيت الله محمد باقر موسوي همداني بنا بر سفارش مرحوم علامه طباطبائي از ابتدا تا انتهاي تفسير الميزان را ترجمه کرده و ترجمه آيات را نيز به آن افزوده است.[1] اين ترجمه با نثري نسبتا روان و ساده نگارش يافته است و روش مترجم ترجمه معنائي و تا حدي آزاد است از اين رو هماهنگي دقيق ميان ترجمه با متن وجود ندارد. در برخي موارد نيز بجاي ترجمه نقل به معني شده و معناي اصلي کلمه منظور نگرديده است.اين ترجمه داراي توضيحات تفسيري است که بر اصل ترجمه افزوده شده و بدون داشتن معيار دقيق و مشخصي،برخي ميان پرانتز و برخي بدون پرانتز در داخل متن آورده شده­اند.[2] از نکات قابل توجه در اين ترجمه ،عدم هماهنگي ترجمه با ديدگاههاي تفسيري علامه طباطبائي است تا آنجا که برخي گفته اند نگارنده به ترجمه مرحوم پاينده نظر داشته است نه تفسير الميزان.[3]

استاد محمد خواجوي از مترجمان و حکمت پژوهان معاصر هستند که اکثر قريب به اتفاق آثار ملاصدرا بزرگترين فيلسوف قرون اخير ايران را به فارسي ترجمه کرده اند. ترجمه وي از قرآن مجيد در سال 1369 (ه ش) ارائه شد.[4] ترجمه آقاي محمد خواجوي ترجمه­اي است بر مبناي وجوه نظاير آن طور که مترجم در مقدمه ترجمه اش آورده است هدف از چنين روشي آشکار ساختن وجوه معاني و روشن تر کردن ترجمه و ابهام زدايي است. اين ترجمه توضيحات و اضافات بسياري کمي دارد که در داخل دو قلاب قرار گرفته است.اسلوب و زبان متن ترجمه به طور کلي امروزين و ساده و در عين حال روان و گويا مي باشد و بر اساس قواعد دستور زبان فارسي نگارش يافته است.[5]

دکتر مصطفي خرم دل از دانشوان و قرآن پژوهان مشهور کردستان ايران است. ترجمه خرم دل از قران با عنوان ترجمه و تفسير نور در تهران توسط نشر احسان چندين بار به طبع رسيده است اين اثر در حقيقت ترجمه اي است روان و معنايي كه به گفته مترجم ترجمه اي گويا رسا و تفسير آميز از آيات قرآن کريم است.[6] وي افزوده هاي تفسيري را درون پرانتز جاي داده تا خواننده بتواند به آساني آنها را از ترجمه آيات باز شناسد. افزون بر آن واژگان و عبارات دشوار را به اختصار اما روشنگر توضيح داده است.علاوه بر اين مترجم هرگاه ضرورتي احساس کرده به نکات قابل توجه و ارزشمندي اشاره کرده است. از ديگر ويژگيهاي اين اثر اشاره به تناسب و ارتباط آيات است.مؤلف هر جا که تشخيص داده معناي آيه اي با آيه اي ديگر در ارتباط است به آن ارجاع داده است.اين اثر به نثري امروزي و آسان فهم و به دور از افراطي گرايي در گرايش به فارسي يا عربي نگارش يافته است و از لحاظ مطابقت با متن نيز نسبتا دقيق است.[7] برخي قرآن پژوهان اين اثر را از جهت جامعيت مطالب آن در زمينه ترجمه و تفسير و لغات قراني ستوده اند و بر رواني و دلپذيري نثر آن، هنرمندانه بودن تلفيق ترجمه آيات با تفسير در عين حفظ مرز بندي آنها و عالمانه بودن ارائه توضيح اصطلاحات قراني در پا نوشت ها تأکيد کرده­اند.[8]

ترجمه آيت الله مکارم شيرازي ترجمه اي روان و سليس از قران است که اکنون در شمار ترجمه هاي رايج قرآن قرار دارد.اين ترجمه در اصل بخشي از تفسير نمونه بوده است که توسط گروهي از محققان حوزه تحقيق و باز نگري شده است و با ويراستاري آقاي جواد محدثي در سال 1373 چاپ شده است.روش ترجمه، معنائي و يا به تعبير "مترجم محتوا به محتوا"ست که در آن معاني به طور دقيق از لباس زبان اول برهنه مي شود و در مغز جاي مي گيرد سپس به طور دقيق به لباس زبان دوم آراسته مي گردد.[9] از آنجا که هدف ارائه ترجمه اي روان ،گويا و در عين حال دقيق و محکم براي همگان مخصوصا نسل جوان تحصيل کرده امروز بوده، نثر ترجمه کاملا ساده و عامه فهم انتخاب شده و با آوردن توضيحات تفسيري ابهام هاي موجود در فهم آيه برطرف گرديده است.
يکي از قرآن پژوهان معاصر اشکالات نحوي، ساختاري، لغوي و صرفي بر اين اثر را ياد آور شده است و ترجمه را از جهت نگارش فارسي،محتواي تفسيري و هماهنگي در بر گردان آيات مشابه دچار اشکال دانسته است.[10]

ترجمه جزء سي ام قرآن کريم توسط مصطفي رحماندوست شاعر تواناي معاصر براي آشنايي كودكان و نوجوانان با قرآن در يك جلد ترجمه انجام شده است.[11] قلم روان و صميمي مترجم و سبک ساده و بي پيرايه ترجمه قابل تحسين است . زبان ترجمه امروزي است و واژه گزيني آن علاوه بر مطابقت با نثر معيار، ناظر به فهم و درك مخاطب ـ کودک و نوجوان ـ بوده است. و از حجم توضيحات تفسيري متوسطي بسته به نياز مخاطب بر خوردار مي باشد. اين توضيحات قابل توجه تفسيري ، بدون هيچگونه تمايز، داخل در متن عرضه شده اند. از ويژگيهاي اين ترجمه مي توان به نياز سنجي مترجم و مخاطب محوري آن و همچنين ارائه توضيحات برخي مفردات قرآني و يا اصطلاحات فارسي بکار رفته در ترجمه و يا تفسير مختصر برخي آيات در مؤخره کتاب به عنوان « ياد آوري» اشاره كرد.

مسعود انصاري قرآن پژوه پرتلاش معاصر است كه در زمينه ترجمه پژوهي قرآن نيز داراي آثار ارزشمندي است. که از آن جمله مي توان به ويرايش فني ترجمه محدث دهلوي،ترجمه بهاء الدين خرمشاهي و محمد مهدي فولادوند اشاره کرد.
ترجمه مسعود انصاري ترجمه اي از قرآن كريم است محتوايي که بارزترين ويژگي آن پايبندي به نحو قراني است.در اين ترجمه مطابقت با متن از لحاظ لغوي و محتوايي به خوبي در نظر گرفته شد ه و درموارد ضروري افزوده هاي تفسيري را به همراه خود دارد. اين افزوده ها در مواردي که شرح مستقيم واژه هاي بوده اند در درون دو هلال قرار گرفته اند و اگر به گونه اي ديگر بوده درون دو قلاب جاي گرفته است.نثر ترجمه نثر معيار و امروزي است و از آوردن عبارات نامأنوس و سره نويسي در آن پرهيز شده و مترجم هيچگونه گرايش افراطي نسبت به عربي يا فارسي گرايي نداشته است.از لحاظ مطابقت با متن آيات، ترجمه اي است دقيق که معادل يابي تک واژگان در آن با دقت بسياري صورت گرفته است.تأکيداتي که در متن عربي قرآن بسياربه کار رفته و در فارسي معادلي ندارد با روشي بسيار دقيق تا آنجا که براي خواننده فارسي ملال آور نباشد ظاهر شده اند.[12]

گلي از بوستان خدا( ترجمه اي گويا از آيات قرآن) است كه توسط، سيد مهدي حجتي، انجام شده است.[13] است.اين ترجمه از قرآن با نثر معيار و امروزي و به صورت روان، سليس و قابل فهم براي همه مردم ارائه شده است مترجم براي حفظ انسجام آيات مطالب هر سوره را عنوان بندي کرده است . حجم توضيحات تفسيري اگر چه زياد نيست اما قابل توجه مي باشد . اين توضيحات در متن داخل شده و شامل مسائلي چون شأن نزول و علت نزول آيات مي باشد . متاسفانه اين ترجمه بدون متن عربي قرآن ارائه شده است و از سبک معمول تقسيم بندي آيه به آيه قرآن پيروي نکرده است .

ترجمه آيت الله مشکيني از قران کريم ترجمه اي روان همراه با نکات تفسيري مناسب و به اندازه است. اين ترجمه با ويرايش حسين استاد ولي در سال 1380 به چاپ رسيد.[14] آيت الله مشکيني در نگارش اين ترجمه دقت هاي ويژه اي را بكار برده است. از جمله آنکه اگر در يك واژه چند معنا احتمال داده مي شد تمام معاني را منعكس كرده اند به اين ترتيب كه در صورت متضاد بودن معاني، معناي دوم و سوم را با کلمه «يا» و در غير اينصورت با کلمه «و» آورده اند. ايشان به ترجمه "واو"هاي عطف که در اول برخي آيات هست نيز توجه داشته اند و اگر عطف به محذوف بوده است نکته حذف شده را بيان کرده اند. نکته ديگر آن که مطالب اضافه شده چه به عنوان جملات تکميلي و چه به عنوان شرح، همه يکدست در پرانتز آورده شده است.[15]

خانم صفارزاده از مترجمان و اساتيد ادبيات فارسي و انگليسي است كه ترجمه خود را از قرآن كريم به دو زبان فارسي و انگليسي در سال 138 منتشر كرد.[16] اين ترجمه با سبک ساده ارائه شده است نثر ترجمه اگر چه برخي مواقع متکلفانه مي شود امّا در مجموع امروزي و واژه گزيني آن مطابق با نثر معيار است و اين ترجمه مناسب سطح عمومي فارسي زبانان مي باشد . حجم توضيحات تفسيري اين ترجمه ، قابل ملاحظه و متوسط است. سعي مترجم بر آن بوده است توضيحات خارج از متن را در ميان کروشه بگذارد، که از اين نظر حجم کروشه ها زياد شده است در اين ترجمه كه به صورت دو زبانه ( فارسي ، انگليسي) عرضه شده است اغلب صفحات داراي پانوشت (تفسير، شأن نزول ، تاريخ نزول و ...) مي باشد . اثر از جهت عدم رعايت ساختار نحوي در برخي آيات، ترجمه نشدن برخي از عبارات و الفاظ دقيق نبودن واژه گزيني ها و وجود اشكالات زباني، نقد شده است.[17]

ترجمه دکتر علي اصغر حلبي استاد دانشگاه در سال 1380 به چاپ رسيد.[18] در اين اثر تلاش شده است که ترجمه قران با توضيحات تفسيري همراه باشد از اين رو براي فهم بهتر آيات هر جا به شرح و ترجمه نياز بوده است از قلاب استفاده شده است. مترجم در پايان ترجمه، سخنان مفصلي در 30 صفحه آورده و درباره نکاتي همچون: اهميت قران کريم و برخي از مباحث علوم نكاتي را بيان كرده است وي همچنين سخني درباره ترجمه حاضر و انگيز? خود در ترجمه قرآن، نگاشته است.به رغم تلاش مترجم، در بررسي اين ترجمه به مشکلاتي مانند: اغلاط علمي و محتوايي، ويرايش بسيار بد و استفاده بيش از اندازه از كروشه برمي خوريم. برخي قرآن پژوهان معتقدند اين ترجمه ميان کم دقتي و سنگيني قلم جمع کرده است؛ و در مجموع نه آن گونه که بايد ، روان است و نه دقيق.[19]

«بياني از قرآن» نام تفسير كوتاه و مختصري از زهرا روستا است.[20]وي در اين تفسير مطالب مهم را با زباني ساده و روان جهت فهم مخاطب نوجوان و جوان ـ به نظم و نسقي خوشخوان ارائه داده است. سعي مفّسر آن بوده که پس از ترجمه هر آيه و تفسير روان آن را با نقل روايتي از ائمه ( عليهم السلام) به توضيح مطلب بپردازد. مترجم براي نيل به مقصود و هدف خود که همانا ارائه تفسيري روان مشتمل بر دستورات اجتماعي ، اخلاقي، اقتصادي، احکام و ... براي مخاطب جوان و نوجوان است، ناگزير از ترجمه معنايي به سبک روشن و روان بوده است. نثر ترجمه امروزي و مطابق با زبان معيار است . حجم توصيحات تفسيري ترجمه متوسط بوده که بيشتر با متن آميخته شده و گاه در ميان دو قلاب آورده مي شوند.

حسين انصاريان از پژوهشگران و سخنوران بنام ايران است كه آثار عرفاني بسياري را به رشته تحرير در آورده است. ترجمه وي از قرآن كريم به سال 1383 چاپ رسيد.[21]
اين اثر ترجمه اي روان، ساده و البته خوشخوان است و مطابق با نثر معيار و قابل استفاده همگان مي باشد توضيحات تفسيري در اين اثر اندک بوده و با کروشه و يا پرانتز از متن جدا شده است.

حجه الاسلام محمد علي رضائي اصفهاني از قران پژوهان معاصر و موفق است که در زمينه هاي گوناگون قراني از جمله ترجمه قران پژوهش نموده است. وي با همکاري برخي از محققان حوزه (شير افکن ، هماني ، اميني،اسماعيلي ، ملا کاظمي)در سال 1383 ترجمه جديدي از قران ارائه داد.[22]
روش ترجمه، هسته به هسته(جمله به جمله)است در اين ترجمه هر گاه توضيح داخل يا اضافه ي تفسيري مورد نياز بوده،داخل پرانتز قرار گرفته است و مطالب مقدر آيات قرآن، در کروشه قرار گرفته است تا امانت در ترجمه کاملا رعايت شود.
در اين اثر، به همگون سازي ترجمه(عبارات مشابه)توجّه زيادي شده است،و با رعايت بحث وجوه و نظائر،تا حد امکان،عبارات مشابه در کل ترجمه يکسان معنا شده است. افزون بر اين همه حروف اضافه و کلمات و جملات قرآن در فارسي معادل يابي شده و معنا گرديده است. نثر اين ترجمه نثر معيار فارسي است و سلاست و رواني جملات،همراه با رسايي و دقت کامل ترجمه،مورد توجه بوده است و از واژه هاي غريب و نامأنوس و نيز از عبارت پردازيهاي شاعرانه پرهيز شده است.
اين ترجمه مباني تفسيري کلامي واژگاني و ادبي ترجمه بطور کامل توضيح داده شده است.

ترجمه مسعود رياعي از قرآن كريم به سبکي ساده و روان و شيوا ارائه شده است. زبان نثر امروزي و واژه گزيني آن مطابق با زبان معيار است . به گفته مترجم، رواني و سادگي زبان ترجمه و تعابير و معادل هاي قابل فهم آن مورد توجه مخاطب بالاخص نسل جوان باشد.[23] حجم توضيحات تفسيري متوسط است كه در متن ترجمه داخل شده است . مترجم ذيل برخي صفحات ترجمه، پاورقي هايي تفسيري و توضيحي آورده است که البته حجم قابل توجهي ندارند.

ترجمه حجة الاسلام محمد رضا صفوي از قران کريم يکي از دو ترجمه مركز فرهنگ و معارف قران است که در سال 1385 توسط دفتر نشر معارف منتشر شده است .اين اثر با توجه به ديدگاههاي تفسيري علامه طباطبائي در تفسير الميزان نگاشته شده و ترجمه اي بسيار روان و گويا است .در اين ترجمه بر گردان واژه ها و جمله ها دقيق است و نه تنها براي هر واژه اي معادلي نهاده شده است بلکه سعي بسيار شده که حتي در برابر حرکات و اعراب کلمات که گوياي معناي خاص بوده نيز معادلي آورده شود و به گونه اي كه مفاد آن منعکس شود.رعايت همساني ترجمه واژه ها و جمله هاي يکسان، پرهيز از واژه ها و عبارات نامانوس و گويائي و رسائي ترجمه، از اصول و نکات مهمي است که در اين ترجمه رعايت شده است. يکي از بخش هاي مهم اين ترجمه بخش توضيحات آن است که در آن به فراخور محتواي آيات مباحث عقيدتي، اخلاقي واجتماعي، تاريخي، علمي، فلسفي، رواني و احيانا ادبي توضيح داده مي شود.[24] اين ترجمه در دو قطع جيبي و وزيري به چاپ رسيده كه قطع جيبي آن فاقد بخش توضيحات آيات است.

سبك بيانى قرآن به گونه‏اى است كه ارائه معانى و مفاهيم ژرف آن جز با افزودن عبارت‏هاى تفسيرى مقدور نمى‏باشد و چاره‏اى از اعمال تغييرات ديگر وجود ندارد . از اين رو با همه تلاشى كه نويسندگان ترجمه‏هاىمعنايي نموداند ، بازهم خوانندگان قرآن از نامفهوم بودن و ابهام موجود در ترجمه‏ها گله‏مند هستند و آنها را خواندنى و جذاب نمى‏دانند.
دليل اين امر وجود آيات مجمل در قرآن كريم است.آيات مجمل آياتى است كه دلالتشان روشن نمى‏باشد و فهم معناى آنها نيازمند تفسير و توضيح است. سيوطى مهم‏ترين اسباب اجمال را اموري همانند: وجود الفاظ مشترك، حذف برخى واژه‏ها، نامشخص بودن مرجع ضمير، كاربرد الفاظ غريب، تقديم و تاخير وجود چند احتمال در معناى آيه مي داند.[25]
افزون بر اين، فهم معناى برخى آيات تنها با دانستن شان نزول يا فضاى نزول آنها ميسر است. بى شك افزودن همه اين امور به ترجمه قرآن آن را از شكل رايج ترجمه خارج كرده و به تفسير نزديك مى‏سازد.
ضرورت دخالت دادن عناصر تفسيرى در ترجمه قرآن سبك جديدى از ترجمه را به وجود آورد كه آن را "ترجمه آزاد تفسيري" يا ترجمه همراه با خلاصه التفاسير" مى‏نامند. در اين سبك بدون هيچ محدوديتى از اضافات تفسيرى و توضيحات لازم براى روشن كردن معناى آيات استفاده مى‏شود.
در ترجمه آزاد واحد ترجمه در بيشتر موارد بند و سپس جمله است و گاه نيز بين اين دو شناور است و به دليل آنكه مترجم كاملا پايبند و وفادار به متن مبدأ نيست، انسجام از انواع ديگر ترجمه بيشتر است.[26]
شكي نيست كه ترجمه آزاد و تفسيري در صوتي پذيرفتني است كه در خدمت انتقال پيام قرآن باشد. اما اگر با اين روش مترجم در صدد انتقال پيام خود باشد اين روش را بايد بدترين نوع ترجمه ناميد.[27]
مهم ترين ترجمه هاي آزاد از قرآن به زبان فارسي در دهه چهل شکل گرفت. در اين دهه گرايش به نگارش ترجمه‏هائى كه از تفسير بيشترى برخوردار باشد محسوس است. دو ترجمه برجسته اين دهه يعنى ترجمه فيض الاسلام و ترجمه رهنما شايد نمونه بارزى از اين گرايش خاص در ترجمه تفسير مى‏باشد. به گونه‏اى كه حتى در سال‏هاى بعد نيز كمتر مترجمى به نگارش چنين ترجمه‏هائى اقدام نمود.
ترجمه هاي آزاد و تفسيري شناخته شده از قرآن كريم با زبان فارسي به ترتيب تاريخ تدوين به شرح زير است:

پلي ميان شعر هجايي و عروضي فارسي ترجمه آهنکين قران متعلق به اواخر قرن سوم يا اوايل قرن چهارم هجري[28] اخيرا نزديک گنبد امام رضا(ع)کشف شده است.اين ترجمه تحت عنوان "پلي ميان شعر هجائي و عروضي فارسي" در قرون اول هجري به اهتمام و تصحيح آقاي احمد علي رجائي در سال 1353 توسط بنياد فرهنگ ايران به چاپ رسيده است.
اين کتاب ترجمه دو جزء قران مجيد است از آيه 62 سوره يونس تا آيه 30 سوره ابراهيم البته با افتادگي هائي در اين ميان، برخي از محققان با توجه به نوع کلمات عربي و شيوه کار برد آنها، اين ترجمه متعلق به آغاز يا حتي اواخر قرن پنجم هجري مي دانند.[29]
يکي از مهم ترين ويزگي هاي اين ترجمه ،گرايش خاص به ترجمه آزاد است.مرحوم دکتر رجائي ترجمه هاي اين کتاب را به سه نوع تقسيم کرده است:ترجمه هاي منطبق با معناي اصل آيات ،ترجمه هاي آزاد و نابرابر با اصل ،ترجمه هايي که به صورت نقل به معني است همراه با کاهش ها و افزايش هاي تفسيري.[30]
يكي از نمونه هاي ترجمه آزاد و تفسيري در اين اثر، ترجمه آيه 105 سوره هود است. وي در ترجمه آيه شريفه «يوم يات لاتكلم نفس الا باذنه فمنهم شقي و سعيد» مي نويسد: بي اذن يك تن سخن نگويد. هيچ كس به محال چندي نجويد، هر كه او در اين يك لخت باشد فردا آنجا بدبخت باشد، هر كه او در اينجا توحيد برزد، فردا آنجا سعيد خيزد.