هفتمین سری از مجموعه مصاحبه های طرح ملی نظام سازی قرآنی توسط پژوهشکده ی فرهنگ و معارف قرآن و با همکاری موسسه علمی فرهنگی رویش و با حضور حجت الاسلام و المسلمین دکتر علی هادوی نیا برگزار شد. این مصاحبه در موضوع بررسی نظام اقتصادی قرآن کریم در محل پژوهشکده برگزار گردید.

حجت الاسلام دکتر یوسفی مقدم به عنوان دبیر علمی طرح، دکتر شیعی به عنوان دبیر اجرایی طرح، حجت الاسلام دکتر معلمی و حجت الاسلام دکتر جعفری به عنوان کارشناسان مربوط به حوزه ی نظام سازی قرآنی در این جلسه حضور داشتند.

در ابتدای مصاحبه حجت الاسلام دکتر یوسفی مقدم با مصاحبه های برگزار شده ی سابق، در موضوع نظام اقتصادی قرآن با طرح این سوال که در صورت اعتقاد به اینکه قرآن دنبال نظام اقتصادی بوده است لطفا طرح کلی نظام اقتصادی اسلامی را تبیین فرمائید؟

حجت الاسلام دکتر علی هادوی نیا در پاسخ به این سوال گفت: برای طرح کلی نظام اقتصادی اسلامی باید مدل مطلوب را معرفی کرد. مدل مطلوب  از نظر من دارای 8 مؤلفه می باشد. که میان بایدها و هست ها ارتباط منطقی برقرار میکند. بخشی از این مدل در خصوص هست ها می باشد.جهان بینی، مبانی فلسفی، اقتصاد اثباتی و بعد ساختار اقتصادی و مابقی مؤلفه های مربوط به باید ها می باشد. در ابتدا باید تعریف نظام را در دیدگاه خود بیان بکنم. مراد از نظام ، مجموعه ای از عناصر مرتبط با هم برای رسیدن به یک هدف می باشد. مانند یک ماشین که دارای یک نظام است.بین اجزای این ماشین هم روابط مشخصی وجود دارد تا نظام ماشین حاصل شود و هدفش هم مثلا رساندن سرنشین های خود به مقصد است. لذا نظام لزومی ندارد که مولفه هایش حتما مادی و جسمی باشد و میتواند اندیشه هم باشد. نظام اقتصادی برای رسیدن به اهداف اقتصادی است که مولفه هایش هم در ارتباطند. عصاره ی مدلی که ارائه میدهم ترابط بین هست ها و باید ها می باشد. که هیوم مخالف رابطه ی بین هست ها و بایدها بود ولی اندیشمندانی مانند علامه طباطبایی در واقع معتقد به ارتباط بین هست ها و باید ها به صورت قیاس به شرط لازم هست و اینگونه نیست که رابطه اش علت و معلولی باشد. ترتیب این مولفه ها از کلی شروع شده و به سطوح پایین می رسد..جهان بینی کلی ترین گذاره ایست که درباره ی جهان مطرح است که در خصوص خدا و طبیعت و جهان سخن میگوید.لایه های بالای مدل ذهنی و لایه های پایینی عینی هستند.

وی در ادامه گفت: باید این مولفه ها را تعریف کرد. ایدئولوژی یکی دیگر از مولفه ها هست که کلی ترین بایدها می باشد.مبانی فلسفی همان فلسفه ی مضاف هست.وظیفه ی فلسفه ی مضاف بررسی پیش فرضهای علوم، حدود و همبستگی های آن است. مولفه ی بعدی مکتب اقتصادی است که  در نظر شهید صدر عبارتست از راه و روشی که جامعه در اداره ی اقتصاد از آناستفاده میکند که بیشتر بایدها هستند. بایدهایی که مستخرج از فلسفه ی مضاف است. مولفه ی بعدی اقتصاد اثباتی است که به هستها می پردازد . اقتصاد دستوری به بایدها می پردازد، آنچه که باید به وجود آید یا باید باشد. مولفه ی پایینی هم رژیم اقتصادی یا ساختار اقتصادی است که مرتبط با حقوق مانند مالکیت است. مثلا اقتصاد سرمایه داری یک مکتب است و وقتی میخواهد در آمریکا پیاده شود با توجه با نهادهای موجد در آن یک شکل پیاده میکند و همان مکتب در فرانسه وقتی پیاده شود یک شکل دیگر پیدا میکند.

عضو هیئت علمی پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه ی اسلامی افزود: لفظ نظام یک لفظ مشترک است. ما میتوانیمکل این مدلی که عرض شد اسمش را نظام بگذاریم. یعنی یک نظام اندیشه ای که شامل 8 ماده است. هر کدام از این 8 مولفه در درون خود دارای مولفه هایی هم هست ککه با آن زیر نظام هم گفته میشود.

دکتر شیعی دبیر اجرایی طرح نظام سازی در ادامه پرسید: آیا این مدلی که ارائه دادید برای سایر نظامها مثل نظام سیاسی هم قابل استفاده هست یا نه مختص به نظام اقتصادی می باشد؟

حجت الاسلام دکترهادوی نیا در پاسخ به این سوال گفت: من به حسب تخصصم در خصوص اقتصاد طراحی کرده ام ولی به نظرم قابلیت دارد در اقتصاد و سیاست و اجتماعی هم مورد استفاده قرار بگیرد. اقتصاد غرب وقتی توانست به نظام اقتصادی برسد که این مؤلفه های را مانند جورچین کنار هم بچیند و نظام منسجمی را مطرح بکند. برای نمونه یک مدل نظام اقتثادی را باید تبیین بکنم. مثلا در یک نظام اقتصادی نظام جهان بینی دئیسم ، خدا را آفریدگار ترسیم کرده نه پروردگار. از این عنصر ایدئولوژی استخراج می شود که آنهم عدم تشریع از جانب خداوند است. در مولفه ی فلسفه ی اقتصاد، نظام طبیعی مطرح است. نظام طبیعی ، در واقع بحثی است که طبیعت گراها مطرح کردند.طبیعت گرایی نتیجه ای از دئیسم است. طبیعت گرایی یک سری قوانین اختصاصی هم دارد که مانند قانون نفع طلبی که معتقدند انسان همه ی کاهایش را به خاطر نفع شخصی خودش انجام میدهد..متناظر به این هم در مکتب اقتصادی خود از آزادی مطلق سخن میگویند. در همین نظام، در مولفه ی اقتصاد اثباتی ، تعادل خودکار را مطرح کردند.تعادل خودکار یعنی هیچ نیروی یرونی نباید تاثیر بگذارد در درون اقتصاد. همه ی این مولفه ها متناسب به یکدیگر هستندو متناسب با تعادل خودکار هم بحث عدم دخالت دولت مطرح میشود که همان بگذار بگذرد است. در ساختار اقتصادی هم کشورهای مختلف برای خود ساختار اقتصادی مختصی برمیگزینند که حالت عینیت دارد.نظام عینی ناظر به موجود است ولی نظام اندیشه ای ناظر به مطلوب است. نظام سازی مربوط به نظام مطلوب است.  در واقع به عینیت رساندن یک نظام اندیشه ای را میشود تعبیر به نظام سازی کرد.