تفسير راهنما محصول كار گروهى است و حاصل تلاش تعدادى از محقّقين قرآن پژوه مركز فرهنگ و معارف قرآن مى باشد كه با الهام و برگرفته از برداشت ها و تأمّلات قرآنى جناب آقاى هاشمى رفسنجانى و زيرنظر ايشان، با شيوه نو و بديعى تهيّه گرديده است.
شيوه و سبك كار نوين در اين تفسير، براى هدفى خاصّ پى ريزى شده است و آن تهيّه كليد جامع، براى دستيابى به موضوعات و مفاهيم قرآن كريم مى باشد. و از اين جهت اين تفسير با تفاسير ديگر متفاوت خواهد بود و طبعاً بهره بردارى و استفاده از آن، شيوه و روش خاصّى را مى طلبد كه اين مجموعه نمونه اى از كارآيى اين تفسير در نشان دادن موضوعات و تبيين آيات را، ارائه مى دهد.
با نظر به اينكه بحث انسان شناسى داراى اهميت بسيارى است و زيربناى همه معارف و نقش مؤثرى در تمام شئون مادى و معنوى داشته و زمينه اى مناسب جهت سوق دادن انسان به سوى سعادت واقعى است و از آنجا كه تفسير راهنما حاوى مباحث مفيدى در موضوع انسان شناسى مى باشد، شايسته است اين مباحث يكجا جمع آورى و قابل دسترس جويندگان اين بخش از معارف قرار گيرد. لذا موضوع بحث خويش را "مباحث انسان شناسى در تفسير راهنما" قرار داديم.
و لازم به ذكر است كه ارائه مطالب در اين مجموعه، كمى متفاوت با تفسير مذكور مى باشد و در تفسير راهنما ذيل هر برداشت مستند آيه و احياناً توضيحاتى براى رفع ابهام آورده شده است كه ما براى جلوگيرى از حجيم شدن مقاله از آنها صرف نظر كرده ايم.
در تنظيم مباحث نهايت تلاش انجام گرفته تا برداشتهاى تفسيرى مرتبط با بحث انسان شناسى با موضوع نگارى مناسب در قالب خاصّ و با نظمى منطقى انجام گيرد.
اين مقاله در پانزده فصل زير مرتب گرديده است:
1- ماهيت و حقيقت انسان
2- خلقت انسان
3- طبيعت و فطرت انسانى
4- ابعاد وجودى انسان
5- ابعاد اجتماعى انسان
6- علم و آگاهى انسان
7- ويژگى و امتيازات انسان
8- فضايل انسانى
9- نيازها و گرايشهاى انسان
10- سعادت و كمال انسان
11- حالات و صفات انسان
12- انسان و سنتهاى الهى
13- نعمتها و مصالح انسان
14- تاريخ و سرگذشت انسان
15- سرنوشت و فرجام انسان
مطالعه در آفرينش انسان و مرگ و حيات وى، زداينده ترديد در يگانگى خداوند. انعام 6/2
بيان مراحل و مراتب وجودى انسان و تبيين موقعيت انسان در آن مراحل، نمونه اى از تبيين آيات قرآن است. اعراف 7/174
نزول قرآن بر پيامبر(ص)، در جهت تبيين همه حقايق مربوط به رشد و سعادت آدمى و نيازهاى هدايتى او. نحل 16/89
بيدار ساختن فطرت توحيدى آدمى و يادآورى تجربه هاى توحيدى دينى، از روشهاى هدايتى قرآن. انعام 6/41
لزوم به كارگيرى روشى متناسب با استعداد فكرى و روحى انسان براى تفهيم دقيق معارف دين و آموزه هاى قرآن. اسراء 17/106
تحريك عواطف و احساسات، از روشهاى قرآن براى برانگيختن اهل ايمان به نيكوكارى. آل عمران 3/134
نشان دادن عاقبت و فرجام اعمال نيك و بد، از روشهاى قرآن براى تربيت آدمى و ترغيب وى به رعايت احكام و مقررات دينى. بقره 2/266
وعده پاداش به اهل ايمان و عمل صالح از روشهاى قرآن براى ايجاد انگيزه به ايمان و عمل صالح. بقره 2/277
بهره بردارى از انگيزه "محبوب شدن"، از روشهاى قرآن در ارشاد و تربيت. نساء 4/107
اميد آفرينى، از روشهاى قرآن براى تقويت روحيه مومنان و برانگيختن آنان به جهاد. نساء 4/84
ارائه راه حل صحيح به همراه نهى از راههاى انحرافى، از روشهاى تربيتى قرآن. مائده 5/5
ارائه حق و شناساندن آن به مردم، فلسفه نزول قرآن. يونس 10/108
قرآن، منبعى براى آگاهى به تاريخ و سرگذشت پيشينيان. يوسف 12/3
بيان فرجام اعمال، تشويق و تهديد، از شيوه هاى قرآن براى اصلاح انسانها و برحذر داشتن آنها از كفر. آل عمران 3/116
واداشتن آدمى به تفكر در فرجام و سرنوشت خويش، از اهداف داستانهاى قرآن است.. اعراف 7/176
معارف و آموزه هاى قرآن، مطابق و هماهنگ با خرد ناب است. ابراهيم 14/52
هدف از نقل داستانها در قرآن، ايجاد زمينه هاى درك و انديشه در انسانهاست.بقره 2/73
انديشه در آيات الهى و روشنگريها و افشاگرى هاى قرآن، موجب رويگردانى اهل ايمان از محبت به بيگانگان. آل عمران 3/119
اصلاح انديشه، از روشهاى قرآن براى نيل به عملكرد صحيح. آل عمران 3/169
اعمال و رفتار آدمى، سازنده حقيقت و ماهيت اوست. بقره 2/189
حقيقت انسان، با مرگ نابود نمى شود. بقره 2/240
هر انسانى، داراى حقيقتى وراى صورت ظاهرى خويش است. نساء 4/10
انسان، على رغم دگرگونيهاى جسم، يك هويت مستمر است. نساء 4/56
روح انسان، تمام حقيقت اوست. انفال 8/50 ، اعراف 7/37 ، انعام 6/60
روح، تمام حقيقت انسان است و مرگ، با خروج آن از بدن حاصل مى شود. انعام 6/93
سرگذشت انسانها، شكل دهنده ماهيت و حقيقت آنها است. يوسف 12/7
روح انسان، تشكيل دهنده حقيقت و هويت انسانى وى است. نحل 16/70
گفتگوى خدا و فرشتگان درباره خلقت و خلافت انسان. بقره 2/30
خداوند تقدير خويش را بر خلقت و خلافت انسان در زمين، به فرشتگان اعلام كرد. بقره 2/30
انسان، داراى ارزشها و استعدادهايى كه وى را شايسته خلقت و زيبنده خلافت مى كرد. بقره 2/30
اعتراف فرشتگان به عالمانه و حكيمانه بودن آفرينش انسان و انتخاب او براى خلافت بقره 2/32
انحصار صورتگرى جنين در رحم به خداوند، دليل وحدانيت او است. آل عمران 3/6
شكل گيرى انسان در رحم، نشانه اقتدار و حكمت خداوند است. آل عمران 3/6
شكل گيرى بعد مادى، زمينه ايجاد بعد انسانى انسان است. آل عمران 3/59
خداوند، آفريننده انسانها از شخص واحد (آدم). نساء 4/1
آفرينش آدميان از شخص واحد و نبودن امتياز در خلقت آنان، پرتويى از ربوبيت الهى نسبت به آنان. نساء 4/1
اراده و قضاى الهى حاكم بر پيدايش و مرگ آدمى. انعام 6/2
مطالعه در آفرينش انسان و مرگ و حيات وى، زداينده ترديد در يگانگى خداوند. انعام 6/2
آفرينش نخستين انسان دليلى بر امكان معاد او. اعراف 7/29
پيامبر(ص)، موظف به يادآورى قصه خلقت انسان. حجر 15/28
ربوبيت خدا، مقتضى بازگويى قصه خلقت انسان براى پيامبر(ص). حجر 15/28
خداوند، اجزاى انسان را متناسب و آن گونه كه شايسته و سزاوار اوست، آفريده است. حجر 15/29
هدف از آفرينش انسانها، نايل شدن آنان به مرتبه تقوا است. بقره 2/21
خداوند بعد از آفرينش آسمانها و مواهب زمين، به خلقت انسان پرداخت، تا او را به منصب خلافت برساند. بقره 2/30
توان يادگيرى حقايق هستى، حكمت آفرينش انسان و راز لياقت او براى خلافت در زمين. بقره 2/31
رسيدن به مرتبه و منزلت شاكران، از وظايف اساسى انسان و هدف از خلقت او است. بقره 2/56
آفرينش انسان و تدبير امور او به دست خداوند، مقتضى تقوا و پروا از او است. نساء 4/1
آزمون انسانها از جانب خدا هدف از مستقر ساختن آنان در زمين و برترى دادن برخى از ايشان بر برخى ديگر. انعام 6/165
خداوند بسيارى از انسانها و جنيان را براى ورود به دوزخ آفريد. اعراف 7/179
دميده شدن روحى الهى در انسان، موجب شايستگى براى مسجود فرشتگان. حجر 15/29
هدف از آفرينش انسان و اعطاى نعمت (قواى ادراكى و...) به او، شناخت خداوند و شكر اوست. نحل 16/78
شكل گيرى انسان در رحم، نشانه اقتدار و حكمت خداوند است. آل عمران 3/6
صاحبان درك از بيان آيات خداوند در زمينه كيفيت آفرينش انسان بهره مى برند. انعام 6/98
تفكر در چگونگى آفرينش انسان، راهى براى رسيدن به توحيد است. انعام 6/98
آفرينش و مرگ و اعطاى دانش و سلب آن از انسان، جلوه اى از علم و قدرت الهى است. نحل 16/70
آدمى پيش از زندگى دنيوى خويش، موجودى مرده و فاقد حيات بود. بقره 2/28
انسان و همه شؤون او از خداوند نشأت گرفته است و به سوى او بازخواهد گشت. بقره 2/156
خداوند، انسان را با دو بعد مادى و غير مادى آفريد. آل عمران 3/59
خدا، گسترش دهنده مردان و زنان بسيار (نسل بشر)، از يك زن و مرد. نساء 4/1
انسان در پى مرگ، مانند آفرينش نخستين خويش، تنها نزد خداوند حضور مى يابد. انعام 6/94
خداوند تمامى آدميان و نژادها و تيره هاى مختلف آن را از يك شخص (آدم) آفريده است. انعام 6/98
خداوند مبدأ انسان و مرجع نهانى اوست. يونس 10/4 ، انعام 6/108
خداوند، مبدأ و منشأ انسانها (آدم) را آفريد و سپس به او صورت انسانى عطا كرد. اعراف 7/11
همه انسانها، فرزندان آدم(ع) و او مبدأ تكوين تمامى آنان است. اعراف 7/26
خداوند، به انسانها حيات مى بخشد و آنان را مى ميراند. بقره 2/28
پديد آمدن روح و حيات در انسانها، به امر ويژه خداوند است. حجر 15/29
نطفه، منشأ پيدايش آدمى است. نحل 16/4
آفرينش و مرگ انسانها به دست خداوند است. نحل 16/70
هرانسانى در نشئه شهود به گونه اى محسوس ربوبيت و وحدانيت خداوند را دريافته است. اعراف 7/172
اعتراف انسان به ربوبيت خدا در نشئه شهود اعراف 7/172
آگاهى انسان در نشئه حجاب به ربوبيت خداوند، برخاسته از آگاهى او در نشئه شهود است. اعراف 7/172
غفلت آدمى از ربوبيت خدا در نشئه حجاب و حيات دنيوى، با سابقه نشئه شهود، عذرى غير قابل پذيرش اعراف 7/172
وجود نشئه شهود و آگاه شدن آدمى به ربوبيت و وحدانيت خدا در آن نشئه، از ميان برنده هرگونه عذر و بهانه اى براى روى آورى به شرك. اعراف 7/173
در صورت نبود نشئه شهود و اقرار براى فرزندان، آنان در انتخاب عقيده، جز تبعيت و تقليد از پدران، راهى نداشتند. اعراف 7/173
در صورتى كه داستان اشهاد و اقرار به ربوبيت خدا تحقق نمى يافت، آدميان در حيات دنيا به ربوبيت و وحدانيت خدا آگاه نمى شدند. اعراف 7/173
خلقت اوليه انسان، به تدريج انجام گرفته است. حجر 15/29
خداوند، پس از پديدآوردن بدن انسان با اجزاى متناسب از گل خشكيده، در او روح دميد و او را حيات بخشيد. حجر 15/29
خلقت بدن انسان، مقدم بر روح اوست. حجر 15/29
دميده شدن روحى الهى در انسان، موجب شايستگى او براى مسجود فرشتگان حجر 15/29
خداوند بر طبق مشيت خود، انسانها را در رحم ها شكل مى دهد. آل عمران 3/6
وجود فاصله زمانى بين آفرينش مبدأ انسانها و اعطاى صورت انسانى به او. اعراف 7/11
خداوند با گرفتن هريك از انسانها از صلب پدرانشان، آنان را به صحنه وجود آورد. اعراف 7/172
خلقت اوليه انسان، به تدريج انجام گرفته است. حجر 15/29
خلقت بدن انسان، مقدم بر روح اوست. حجر 15/29
اسلاف انسان، داراى شكل و صورتى غيراز انسان كنونى. نساء 4/47
اصالت بعد غير مادى انسان، در ساختار و هويت وى. آل عمران 3/59
بيان مراحل و مراتب وجودى انسان و تبيين موفقيت انسان در آن مراحل، نمونه اى از تبيين آيات قرآن است. اعراف 7/174
فرشتگان با توجه به حضورشان در هستى و لياقتشان براى خلافت، فلسفه اى براى خلقت و خلافت انسان نمى ديدند. بقره 2/30
ناآگاهى فرشتگان به ارزشهاى والاى انسان، موجب شد تا فسادگرى او براى فرشتگان جلوه گر شود و به خلقت و خلافتش معترض باشند. بقره 2/30
اعتراف فرشتگان به عالمانه و حكيمانه بودن آفرينش انسان و انتخاب او براى خلافت. بقره 2/32
هبوط آدميان و شيطان به زمين همراه با عداوت و دشمنى با يكديگر. اعراف 7/24
ابليس، به هنگام خلقت انسان، در ميان
فرشتگان بود و از زمره آنان به حساب مى آمد. حجر 15/31
ابليس، از ماده اوليه خلقت انسان، آگاهى كامل داشت. حجر 15/33
ابليس، با توجه به ماده اوليه خلقت انسان، او را شايسته مسجود شدن موجودى چون خود نمى ديد. حجر 15/33
گلى مخصوص، خمير مايه آفرينش انسان. انعام 6/2
عناصر زمينى، خمير مايه خلقت انسان است. هود 11/61
خداوند، پديد آورنده انسانها از گل خشكيده. حجر 15/26
گل خشكيده، تيره رنگ، بد بو و متغير، خمير مايه اصلى آفرينش انسان. حجر 15/26
خداوند، انسان را از گلى خشكيده، تيره رنگ، بدبو و متغير آفريده است. حجر 15/28
خداوند، انسان را از گلى تيره رنگ، بدبو و خشكيده آفريده است. حجر 15/33
نطفه، منشأ پيدايش آدمى است. نحل 16/4
مجادله گرى و ستيزه جويى انسان آفريده شده از مايعى مثل نطفه، امرى شگفت آور و به دور از انتظار. نحل 16/4
آفرينش انسان از نطفه، به صورت مجادله گرى سخنور، شاهد و گواه وحدانيت خداوند است. نحل 16/4
خداوند، پس از پديد آوردن بدن انسان با اجزاى متناسب از گل خشكيده، در او روح دميد و او را حيات بخشيد. حجر 15/29
آدمى به هنگام روبرو شدن با شدايد، خداوند يگانه را خالصانه به استمداد مى طلبد. انعام 6/41
بيدار ساختن فطرت توحيدى آدمى و يادآورى تجربه هاى توحيدى دينى، از روشهاى هدايتى قرآن. انعام 6/41
سختيها و كاستيها، زمينه شكوفايى فطرت توحيدى انسانها. انعام 6/42
انسانها بر اساس طينت اولى خويش سالكان صراط مستقيم الهى هستند . اعراف 7/16
انسانها در آغاز خلقتشان نه گرفتار گمراهيند و نه هدايتيابى آنان محقق است . اعراف 7/30
انسان از ديرباز برخوردار از روح پرستش بود. اعراف 7/5 ، اعراف 7/172
نفس آدميان بر فطرت ايمان است. انفال 8/53
انسانها، فطرتا خداوند را تنها پناهگاه و ملجأ خويش مى دانند. نحل 16/53
عدل و احسان و بخشش به خويشاوندان، از تمايلات فطرى انسان . نحل 16/90
بيزارى از فحشا، زشتى و ستم، نهفته در نهاد آدميان. نحل 16/90
انسان داراى گرايش فطرى به سوى نيكيها و زيباييهاست. انعام 6/43
گرايش فطرى انسان به تحصيل امنيت خاطر و آسايش روان . انعام 6/48
گرايش به خداوند با فطرت آدمى عجين است. انعام 6/63
بررسى و تأمل در مورد گرايشها و انگيزه هاى فطرى آدمى، منبعى براى شناخت . انعام 6/63
گرايش و محبت فطرى انسان به خداوند افول ناپذير و جاويد است. انعام 6/76
گرايش به توحيد امرى فطرى و معقول، و شرك پندارى دور از حقيقت و موجب شگفتى است. انعام 6/95
بيدارى و بروز فطرت خداجو و توحيدى انسان به هنگام رويارويى با عذاب الهى. انعام 6/40
بيدارى فطرت توحيدى انسان، به هنگام روبرو شدن با مرگ. انعام 6/40
بيدارى فطرت توحيدى انسان در تنگناها و سختيها. انعام 6/40
بيدار ساختن فطرت توحيدى آدمى و يادآورى تجربه هاى توحيدى دينى، از روشهاى هدايتى قرآن. انعام 6/41
سختيها و كاستيها، زمينه شكوفايى فطرت توحيدى انسانها. انعام 6/42
انسان، بر فطرت خداجويى و مسير حق پويى است. نساء 4/119
توجه به خداى يگانه، نداى فطرت همه انسانها. انعام 6/40
گرايش همه انسانها، حتى مشركان، در سختيها و شدايد به خداى يگانه . انعام 6/41
بيدارى و بروز فطرت خداجو و توحيدى انسان به هنگام رويارويى با عذاب الهى. انعام 6/40
بيدارى فطرت توحيدى انسان، به هنگام روبرو شدن با مرگ. انعام 6/40
بيدارى فطرت توحيدى انسان در تنگناها و سختيها. انعام 6/40
گرايش همه انسانها، حتى مشركان، در سختيها و شدايد به خداى يگانه . انعام 6/41
آدمى به هنگام روبرو شدن با شدايد، خداوند يگانه را خالصانه به استمداد مى طلبد. انعام 6/63 ، انعام 6/41
بيدار ساختن فطرت توحيدى آدمى و يادآورى تجربه هاى توحيدى دينى، از روشهاى هدايتى قرآن. انعام 6/41
سختيها و كاستيها، زمينه شكوفايى فطرت توحيدى انسانها. انعام 6/42
گرايش به خداوند با فطرت آدمى عجين است. انعام 6/63
التزام به دين الهى، امرى فطرى و آميخته با فطرت آدمى است. انعام 6/70
گرايش به توحيد امرى فطرى و معقول، و شرك پندارى دور از حقيقت و موجب شگفتى است. انعام 6/95
در صورتى كه داستان اشهاد و اقرار به ربوبيت خدا تحقق نمى يافت، آدميان در حيات دنيا به ربوبيت و وحدانيت خدا آگاه نمى شدند. اعراف 7/173
ملاك حليت اشيا، پاكيزگى و سازگارى آنها با طبع است. مائده 5/5
سرشت انسان، با نوعى از ظلم به خويشتن و ناسپاسى، عجين است. ابراهيم 14/34
حب نفس، قوى ترين غريزه در انسان است. يونس 10/54
مستحقان عذاب استيصال، به هنگام وقوع آن، مايلند تمام مايملك خود را براى نجات جان خويش، نثار كنند. يونس 10/54
بشر در دستيابى به خواسته ها و تمايلات خود، موجودى عجول و ناشكيباست. يونس 10/11
انسان تنوع طلب و ناشكيبا بر يكنواختى است. بقره 2/61
انسان، موجودى زيباپسند است. نحل 16/6
جمال بى مانند يوسف(ع)، موجب اظهار ترديد زنان مصر در بشر بودن او شد. يوسف 12/31
انسان فطرتا به زيباييها گرايش دارد. انعام 6/108
گرايش انسانها به زيبايى و تزيين با زيورآلات. نحل 16/14
انسان، موجودى خيرطلب و كمال جو. نساء 4/170
سوء استفاده شيطان از خصيصه كمال طلبى و منفعت جويى انسان . اعراف 7/21
انسان، جوينده فرجام نيك و پوينده مسيرى است كه آن را سعادت مى پندارد. انعام 6/135
بهره بردارى از تمايل انسان به فرجام نيك و حسن عاقبت، روشى در تبليغ و دعوت مردم به دين است. انعام 6/135
انسانها خواهان سعادت هميشگى و عمرى جاودانه. اعراف 7/42
عدل و احسان و بخشش به خويشاوندان، از تمايلات فطرى انسان . نحل 16/90
مردم پس از رهايى از اضطرار و خطر مرگ، پيمان خود با خدا را مى شكنند و به ناسپاسى و تجاوز از حق مى پردازند. يونس 10/23
احساس مصونيت از ابتلا به سختيها و محنتها، از حالتهاى انسان به هنگام رفاه و آسايش. هود 11/10
نيايش خالصانه انسان با خدا، به هنگام گرفتاريها و مصيبتهاى سخت و جانكاه. يونس 10/12
انسانها به محض احساس ضعف و دچار شدن به رنج و زحمت، با تضرع و التماس به درگاه خداوند روى مى آورند. نحل 16/53
انسانهاى ناسپاس، به هنگام احساس خطر مرگ با خدا پيمان موكد مى بندند كه اگر از آن ورطه نجات يابند، هرگز گرد گناه نگردند و به جرگه بندگان شاكر و سپاسگزارش بپيوندند. يونس 10/22
آدمى، به هنگام از دست دادن امكانات و موهبتهاى دنيوى، از رحمت الهى مأيوس شده و تدبير خداوند در هستى را منكر مى شود. هود 11/9
فرشتگان مطمئن به فسادگرى و خونريزى انسان، پيش از آفرينش وى . بقره 2/30
ساكنان زمين پيش از آدم(ع)، موجوداتى فسادگر و خونريز بودند. بقره 2/30
همه انسانها، به نوعى مرتكب گناه و عمل ناروا مى شوند. نحل 16/61
شيطان عنصرى اغواگر و انسان موجودى اغواپذير است. بقره 2/36 ، بقره 2/168
انسان، موجودى اغواپذير است. اعراف 7/16 ، اعراف 7/22
ابليس، آگاه به اغواپذيرى انسانها حتى پيش از خلقت آنان. اعراف 7/16
شيطان همواره درصدد اغواى فرزندان آدم (انسانها). اعراف 7/27
شيطان، عنصرى فريبكار و انسان، موجودى اغواپذير. اعراف 7/27 ، يوسف 12/100
انسان، موجودى تأثيرپذير از القائات و تبليغات. حجر 15/39
تأثيرپذيرى انسان از محيطهاى فاسد و فرهنگهاى غلط. اعراف 7/138
آدمى، به هنگام از دست دادن امكانات و موهبتهاى دنيوى، از رحمت الهى مأيوس شده و تدبير خداوند در هستى را منكر مى شود. هود 11/9
حالات روحى و روانى انسان (نااميدى، شادمانى مفرط، تكبر و...) حتى با كمترين سختى و رفاه تغيير پذير است. هود 11/10
انسان، موجودى تأثيرپذير از القائات و تبليغات. حجر 15/39
انسان، در برابر خبرهاى ناگوار انفعال پذير است. نحل 16/58
انسان داراى ارزشها و استعدادهايى كه وى را شايسته خلقت و زيبنده خلافت مى كرد. بقره 2/30
زمينه هاى كمال و ارزشهاى انسان، جبران كننده فسادگريهاى اوست. بقره 2/30
انسان، توانا به فراگيرى علوم و دريافت حقايق غيبى كه حتى فرشتگان استعداد يادگيرى و دريافت آنها را. بقره 2/30
انسان، شايسته دستيابى به مقام خلافت الهى است. بقره 2/30
توان يادگيرى حقايق هستى، حكمت آفرينش انسان و راز لياقت او براى خلافت در زمين. بقره 2/31
محدوديت توان انسان . بقره 2/286
همه انسانها داراى زمينه پذيرش هدايت و دريافت آگاهى از جانب خداوند هستند. انعام 6/104
انسانها قادر به فراگيرى قرآن و شايسته براى فهم معارف آن هستند . اعراف 7/3
انسان، موجودى با استعداد هميشه ماندن و فنا نپذيرفتن. هود 11/23
بشر، شايسته دستيابى به مقام رسالت و پيامبرى است. هود 11/31
انسان موجودى توانمند براى بيان مقاصد و نظرات خويش. نحل 16/4
توجه اسلام به عواطف انسان، در مصارف انفاق. بقره 2/215
تحريك عواطف انسانى از روشهاى قرآن براى جلوگيرى از ظلم و گناه . نساء 4/21
استفاده از غريزه سودخواهى و پاداش طلبى انسانها براى نيل آنان به سعادت، از روشهاى تربيتى قرآن. نساء 4/134
بهره گيرى قرآن از حس منفعت خواهى انسان و گريز از ضرر براى تبليغ توحيد و معارف الهى. انعام 6/71
استفاده مثبت و سازنده از غريزه جلب منفعت، روشى در تبليغ دين . انعام 6/71
ازدواج و همسردارى و برخوردار شدن از فرزند، از سنتهاى الهى و نهفته در سرشت انسان. نحل 16/72
انسان، موجودى ضعيف در برابر غريزه جنسى. نساء 4/28
ضعف و ناتوانى انسان در برابر غريزه جنسى، ريشه تسهيل قوانين و مقررات ازدواج و روابط جنسى. نساء 4/28
اجتماع حج گزاران، ياد آور جمع شدن انسانها در قيامت. بقره 2/203
بهره جستن از خصلت نفع طلبى انسانها، از روشهاى قرآن براى تشويق آنان به انفاق در راه خداوند (كارهاى خير). بقره 2/245
بهره گيرى قرآن از نفع طلبى انسان، براى عمل به نيكيها. بقره 2/271
بهره گيرى قرآن از خصلت نفع طلبى انسانها، در تشويق آنان به اعمال نيك . بقره 2/272
اعتقاد به بازگشت انسان به سوى خداوند، مقتضى پرهيز از قهر او . آل عمران 3/28
ايمان به حشر و بقاى آدمى پس از مرگ، برانگيزنده وى براى حضور در ميدان كارزار عليه دشمنان دين. آل عمران 3/158
توجه به بينايى گسترده خداوند بر اعمال و رفتار آدمى، برانگيزنده وى به جلب رضايت خداوند و پرهيز از موجبات خشم او. آل عمران 3/163
ترس از خدا، زمينه مسئوليت پذيرى، و ترس از غير خدا، زمينه گريز از مسئوليت. آل عمران 3/175
بهره بردارى از انگيزه محبوب شدن، از روشهاى قرآن در ارشاد و تربيت . نساء 4/107
توجه به آگاهى خداوند بر گفتار و كردار آدميان، برانگيزنده آنان به ايمان . انعام 6/13
باور به اينكه حشر آدمى تنها به سوى خداست، برانگيزاننده او به تسليم در برابر خداوند و پروا از اوست. انعام 6/72
زيبا پنداشتن اعمال و افكار از مهمترين عوامل انگيزش آدمى است. انعام 6/122
لحظه مرگ هنگام احساس نياز همه آدميان به فريادرسى توانا . اعراف 7/37
انسان موظف به تعديل حس كنجكاوى خويش مى باشد. مائده 5/101
توانايى انسانها در شناخت آيات (احكام) با بكار بستن انديشه . بقره 2/242
خداوند، انسان را با دو بعد : مادى و غير مادى آفريد. آل عمران 3/59
شكل گيرى بعد مادى، زمينه ايجاد بعد انسانى انسان. آل عمران 3/59
اصالت بعد غير مادى انسان، در ساختار و هويت وى. آل عمران 3/59
توان آدمى بر كنترل نيروى خشم و غضب خويش. آل عمران 3/134
حالات روحى و روانى آدمى، قانونمند و برخاسته از حاكميت اراده الهى است. آل عمران 3/151
حقيقت انسان، فراتر از جسم وى است. نحل 16/32 ، نحل 16/28 ، آل عمران 3/169
انسان، داراى دو نيروى متضاد (دعوت كننده به گناه و بازدارنده از آن) در نهاد خويش. مائده 5/30
انسان داراى گرايش فطرى به سوى نيكيها و زيباييهاست. انعام 6/43
روح انسان، تشكيل دهنده حقيقت و هويت انسانى وى است. نحل 16/70
ازدواج و همسردارى و برخوردار شدن از فرزند، از سنتهاى الهى و نهفته در سرشت انسان. نحل 16/72
انسان، از دو عنصر روح و جسم تشكيل يافته است. يونس 10/92 ، حجر 15/29
هريك از انسانها پس از خلقتشان در حيات دنيا، داراى دو نشئه وجودى هستند : نشئه شهود ارتباط خويش با خداوند و نشئه غيبت و محجوب بودن از خدا. اعراف 7/172
آگاهى انسان در نشئه حجاب به ربوبيت خداوند، برخاسته از آگاهى او در نشئه شهود است. اعراف 7/172
غفلت آدمى از ربوبيت خدا در نشئه حجاب و حيات دنيوى، با سابقه نشئه شهود، عذرى غير قابل پذيرش. اعراف 7/172
ناتوانى قواى باطنى انسان از درك حقيقت و ذات خداوند. انعام 6/103
ضعف قواى جسمى و فكرى انسان در كهنسالى، نمودار مقهور بودن او در برابر تدبير الهى است. نحل 16/70
آدمى به هنگام گرفتارى در دشواريها و بن بستها، ناخودآگاه خداوند يگانه را به استمداد مى طلبد. انعام 6/63
برانگيختن وجدانها، از روشهاى قرآن در تربيت. آل عمران 3/162
خداوند، حسابگر آنچه آدمى در دل دارد، خواه آدمى آن را آشكار نمايد و ياپنهان سازد. بقره 2/284
منويات و ملكات نفسانيه انسان، مورد محاسبه خداوند. بقره 2/284
مالكيت مطلق الهى، علت و دليل سلطه وى به اعمال و نيات انسان و محاسبه آنها . بقره 2/284
خداوند پس از محاسبه اعمال و نيات انسان، وى را يا عفو خواهد كرد و يا عذاب. بقره 2/284
خداوند، قادر بر محاسبه اعمال و نيات انسان و آمرزش عذاب او . بقره 2/284
آگاهى كامل خداوند از نيات قلبى و اسرار درونى انسان. مائده 5/7
انسان در پذيرش مسير زندگى آزاد است و خواست خداوند بر هدايت جبرى او تعلق نگرفته است. نحل 16/9
مشيت الهى، در قرار گرفتن انسانها در مسير اختيار و مسئوليت است نه جبر و ناگزيرى. نحل 16/93
هدايت و گمراهى انسانها توسط خداوند، تابع خواست و انتخاب خود آنان است. نحل 16/93
راهيابى به هدايت، نيازمند خواست خود انسان و بسته به اختيار اوست. نحل 16/104
انسان در عين دارابودن اختيار در عبادت خدا، بدون اعانت او بر انجام آن توانا نيست. فاتحه 1/5
انسان موجودى مختار در اطاعت و معصيت خداوند. بقره 2/35
انسان، موجودى برخوردار از اختيار انتخاب راه نجات يا هلاكت خويش . بقره 2/195
مرگ، به اراده و اختيار انسان نيست. بقره 2/240
سنت خداوندى، على رغم ارسال انبيا، براى دعوت به ايمان و رفع اختلاف، اجبار آدميان به ايمان و عدم اختلاف و كشتار نيست. بقره 2/253
اختلافات و كشمكشهاى اجتماعى، برخاسته از اختيار و آزادى انسان . بقره 2/253
حاكميت اراده الهى بر افعال اختيارى انسان و تحولات اجتماعى تاريخى . بقره 2/253
اختيار و آزادى انسان، پرتويى از مشيت و اراده الهى. بقره 2/253
دچار شدن به سنت محروميت از ايمان، برخاسته از اراده و اختيار خود انسان است. يونس 10/96
اختيار كافران در انتخاب كفر، خارج از مشيت الهى نيست. آل عمران 3/6
انسان، همواره بر سر دو راهى نور و ظلمت. بقره 2/257
آزادى انسان در پذيرش دعوت خدا و يا وسوسه شيطان. بقره 2/268
آزادى انسان در انتخاب راه سعادت و شقاوت. نساء 4/170
كفرورزى مردمان و اختيار كفر از سوى آنان، خارج از خواست خداوند و سيطره او نيست. نساء 4/170
آدمى برخوردار از حق انتخاب و گزينش، پس از رويارويى با حق و باطل است. انعام 6/104
پيامبر(ص) روشنگر و ارائه دهنده بينش صحيح به مردم است، نه نگهبان و وادار كننده مردم به پذيرش آن. انعام 6/104
اگر مشيت الهى بر مشرك نبودن آدميان تعلق مى گرفت، هيچكس به شرك گرايش نمى يافت. انعام 6/107
خداوند خواهان ايمان آزادانه و انتخابى آدميان. انعام 6/107
پيامبر(ص) مسئول وادار ساختن مردم به ايمان و رهايى آنان از شرك نيست. انعام 6/107
سنت خداوند، هدايت آزادانه و از روى اختيار انسانها با دلايل محكم و رساست. انعام 6/149
خواست خداوند، آزادى و اختيار انسان در انتخاب راه هدايت است. انعام 6/149 ، انعام 6/35
اگر مشيت خداوند اجبار انسان بر هدايت بود، همگان را بى استثنا هدايت مى كرد. انعام 6/149
انسان در عين حاكميت مشيت خدا بر وى، در تعيين سرنوشت خويش دخيل است. اعراف 7/176
انسان در افعال خويش نه مستقل از اراده خداوند است و نه از سوى او مجبور به انجام افعال خويش. انفال 8/17
اختيار انسان و نقش خود وى در رقم زدن سرنوشت خويش. توبه 9/70
محيط اجتماعى، در عين تأثير گذاشتن بر خصلتهاى روحى و گرايشهاى عقيدتى انسان، از وى سلب اختيار و انتخاب نمى كند. توبه 9/99
ضرورت اختيار بندگى و پرستش خداوند يكتا. يونس 10/3
انسان، موجودى آزاد، مختار و تعيين كننده سرنوشت خويش است. يونس 10/44
خداوند، انسان را موجودى مختار و انتخاب گر آفريده است. يونس 10/99 . ، يونس 10/108 ، بقره 2/219
انسانها، در پذيرش و عدم پذيرش دين الهى مختارند. نحل 16/35 ، يونس 10/99 . ، آل عمران 3/20
انسان در عين مختار بودن، بدون اذن خداوند قادر بر انتخاب و انجام هيچ كارى نيست. يونس 10/100
مردم در پذيرش و عدم پذيرش قرآن، آزاد و مختارند. يونس 10/108
نفس آدمى، بر آراستن كارهاى زشت و ناروا و واداشتن او به ارتكاب آنها تواناست. يوسف 12/83
دعوت و القائات شيطان، از انسان سلب اختيار نكرده و او مسئول اعمال خويش خواهد بود. ابراهيم 14/22
انسان، موجودى مختار و در برابر تمامى حركتها، تلاشها و رفتار خويش، مسئول است. ابراهيم 14/51
ابليس، هيچ گونه سلطه اى بر بندگان خداوند ندارد و نمى تواند آنان را به اجبار به گمراهى بكشاند. حجر 15/42
انسان، در برابر اغواگرى و سلطه طلبى ابليس، آزاد و مختار و توانا بر مخالفت است. حجر 15/42
انسان در پذيرش مسير زندگى آزاد است و خواست خداوند بر هدايت جبرى او تعلق نگرفته است. نحل 16/9
انسان، در برابر محيط اجتماعى و عوامل تأثيرگذار، مجبور نيست و در تعيين سرنوشت خويش مختار است. حجر 15/60
انكار حقانيت كتابهاى آسمانى، چيزى بود كه خود منكران آن را برگزيدند و خداوند آنان را بر آن وادار نكرد. نحل 16/33
بناى خداوند، در هدايت مردم، استفاده از قدرت قاهره و مجبور ساختن آنان نيست. نحل 16/43
هدايت و گمراهى انسانها توسط خداوند، تابع خواست و انتخاب خود آنان است. نحل 16/93
انسان در برابر وسوسه ها و توطئه هاى شيطان، مختار و بر مخالفت با او تواناست. نحل 16/100-99
راهيابى به هدايت، نيازمند خواست خود انسان و بسته به اختيار اوست. نحل 16/104
انسان، داراى اختيار تكوينى در پذيرش هدايت و ضلالت. بقره 2/53
اختيار تكوينى انسان در انتخاب مسير شرك و توحيد. انعام 6/137
غير مسلمانان را نبايد مجبور به پذيرش اسلام كرد. بقره 2/256
افكار آدمى، همواره در حال تغيير و تحول است. نساء 4/82
انسان داراى اختيار در عقيده و عمل، و جبرگرايى انديشه اى باطل است. انعام 6/148
اختيارى بودن اعمال انسان، مورد پذيرش او در قيامت. آل عمران 3/30
انسان در انجام اعمال نيك و بد، مجبور نيست. ابراهيم 14/3 ، آل عمران 3/182 . ، آل عمران 3/30
انسان داراى اختيار در عقيده و عمل، و جبرگرايى انديشه اى باطل است. انعام 6/148
آزادى و اختيار آدمى در پذيرش ايمان و كفر. بقره 2/256
اختيار انسانها در انتخاب ايمان و كفر، برخاسته از علم و حكمت خداوند. نساء 4/170
خداوند خواهان ايمان آزادانه و انتخابى آدميان. انعام 6/107
پيامبر(ص) مسئول وادار ساختن مردم به ايمان و رهاساختن آنان از شرك نيست. انعام 6/107
اختيار كافران در انتخاب كفر خارج از مشيت الهى نيست. آل عمران 3/6
كفرورزى مردمان و اختيار كفر از سوى آنان، خارج از خواست خداوند و سيطره او نيست. نساء 4/170
انسان، داراى اختيار تكوينى در پذيرش هدايت و ضلالت. بقره 2/53
انسان در انتخاب مسير هدايت يا ضلالت مختار است. اعراف 7/30 . ، انعام 6/149 ، انعام 6/35 ، آل عمران 3/103
خواست خداوند، آزادى و اختيار انسان در انتخاب راه هدايت است. انعام 6/35
انسان در انتخاب راه هدايت و ضلالت آزاد است. انعام 6/149 ، انعام 6/35
خواست خداوند بر هدايت و ضلالت جبرى آدميان قرار نگرفته است. انعام 6/149 ، انعام 6/35
انسان در عين دارابودن اختيار در عبادت خدا، بدون اعانت او بر انجام آن توانا نيست. فاتحه 1/5
ضرورت اختيار بندگى و پرستش خداوند يكتا. يونس 10/3
اسلام، با بيان رشد و آگاهى، انسان را در مقام انتخاب قرار مى دهد . بقره 2/256
هدف از اعطاى آزادى به انسانها براى اختيار كفر و ايمان و تلاش در راه آن، جداسازى ناپاكان از پاكان است. انفال 8/37
آزمايشهاى الهى براى آشكار نمودن گرايشهاى درونى مردمان است ; نه اطلاع يافتن خداوند از آنچه در درون ايشان مى گذرد. آل عمران 3/154
آزمون انسانها از جانب خدا هدف از مستقر ساختن آنان در زمين و برترى دادن برخى از ايشان بر برخى ديگر. انعام 6/165
هدف از آزمون انسانها از سوى خداوند، پى بردن به حقيقت و چگونگى رفتار آنان نيست. انفال 8/17
نيايش خالصانه انسان با خدا، به هنگام گرفتاريها و مصيبتهاى سخت و جانكاه. يونس 10/12
انسانها، حتى انبياى الهى، تنها اختياردار خويشند و نه ديگران. مائده 5/25
همه انسانها داراى زمينه پذيرش هدايت و دريافت آگاهى از جانب خداوند هستند. انعام 6/104
ارزش واقعى انسان، به سودمند بودن و اثرآفرينى مثبت اوست. نحل 16/76
خداوند، همان گونه كه شيطانهاى جن را بر آدميان مسلط مى كند، برخى از ظالمان را بر برخى ديگر مسلط مى سازد. انعام 6/129
آدمى، مى تواند حتى در زمان گرفتاريش به لعنت خدا، خود را به سوى ايمان گرايش داده و اهل ايمان گردد. بقره 2/88
توان آدمى بر كنترل نيروى خشم و غضب خويش. آل عمران 3/134
توانايى آدمى در توجيه نفس خويش براى ارتكاب گناه. مائده 5/30
توانايى انسانها بر بهره گيرى از امكانات زمين نعمتى بايسته شكرگزارى است. اعراف 7/10
انسانها در صورت مشيت الهى، توانا بر جلب منفعت و يا دفع ضرر از خويش خواهند شد. اعراف 7/188
انسان، در برابر اغواگرى و سلطه طلبى ابليس، آزاد و مختار و توانا بر مخالفت است. حجر 15/42
انسان در برابر وسوسه ها و توطئه هاى شيطان، مختار و بر مخالفت با او تواناست. نحل 16/100-99
انسان موجودى توانمند براى بيان مقاصد و نظرات خويش. نحل 16/4
نفس آدمى بر آراستن كارهاى زشت و ناروا و واداشتن او به ارتكاب آنها تواناست. يوسف 12/83
محدوديت توان انسان . بقره 2/286
علم و قدرت انسان، ناپايدار و علم و قدرت خداوند، هميشگى است. نحل 16/70
انسان، ضعيف و ناتوان خلق شده است. نساء 4/28
انسان، موجودى ضعيف در برابر غريزه جنسى. نساء 4/28
آدميان، مقهور در برابر اقتدار يگانه خداوند هستند. انعام 6/18
انسانها، حتى پيامبران، بجز در سايه مشيت خدا، نه بر جلب منفعت توانايى دارند و نه بر دفع ضرر. اعراف 7/188
انسان از نظر روحى و روانى، موجودى ضعيف و ناتوان است. هود 11/9
ضعف قواى جسمى و فكرى انسان در كهنسالى، نمودار مقهور بودن او در برابر تدبير الهى است. نحل 16/70
انسان بدون يارى شدن از جانب خدا، از راهيابى به صراط مستقيم ناتوان است. فاتحه 1/6
ناتوانى انسانها از آوردن همانند براى قرآن، از پيشگوييهاى قرآن است. بقره 2/24
انسان در هر مقام و منزلتى، ناتوان از اداى وظايف الهى خويش است. بقره 2/128
عجز انسان از فراگيرى احكام الهى بدون تعليم خداوند. بقره 2/239
ناتوانى و عجز انسان از دستيابى به علم مطلق الهى. بقره 2/255
محدوديت توانايى انسان، در شناخت حقيقت و مصالح و مفاسد امور . بقره 2/280
ناتوانى و شكست قطعى انسان، در مكر با خداوند. آل عمران 3/54
انسان، ناتوان از جلوگيرى و رفع مرگ مقدر خويش. آل عمران 3/168
انسان، ناتوان از تحمل عواقب انحراف از حدود الهى در روابط جنسى . نساء 4/28
ناتوانى انسان در شناخت قوانين صحيح، دليل جعل قوانين از سوى خداوند است. نساء 4/28
برخى از مردمان داراى ارزيابى نادرست از مشكلات و مصيبتهاى رسيده و ناتوان از تشخيص نعمت هاى الهى از غير آن . نساء 4/72
بشر، ناتوان از ارائه مفاهيم و تعاليمى همچون قرآن است كه همگون و بدون اختلاف باشد. نساء 4/82
ناتوانى همه انسانها و تمامى عوامل در برابر اراده خدا. حجر 15/84 ، نساء 4/88
نجاتبخش نبودن قدرت و تمكن مادى از هلاكت و قهر الهى . انعام 6/6
مردم عادى از تحمل مشاهده چهره واقعى فرشتگان در دنيا ناتوان هستند. انعام 6/9
آدمى توان جلوگيرى از تحقق وعده ها و برنامه هاى خداوند و گريز از آن را ندارد. انعام 6/134
انسان بدون توكل بر خدا، ناتوان از پايدارى برايمان خويش. اعراف 7/89
انسانها، حتى پيامبران، ناتوان از شناسايى سود و زيان خويش هستند. اعراف 7/188
همگان در برابر خدا، ناتوان و نيازمند و ناچيزند. اعراف 7/194
هيچ كس حتى پيامبراكرم(ص)، جدا از مشيت خداوند، توانايى جلب منفعت و دفع ضرر از خويشتن را ندارد. يونس 10/49
دفع عذاب استيصال، به هنگام وقوع آن، در توان هيچ كس نيست. يونس 10/53
انسان در عين مختار بودن، بدون اذن خداوند قادر بر انتخاب و انجام هيچ كارى نيست. يونس 10/100
انسان، ناتوان از تشخيص زمان مرگ خويش و پايان زندگانى بشر در دنيا . هود 11/3
انسانها و معبودهاى دروغينشان، ناتوان از آوردن ده سوره هم طراز قرآن . هود 11/14
آدميان، ناتوان از ضربه زدن به فرشتگان حتى در صورتى كه آنان، به شمايل انسانها باشند. هود 11/81
خواست انسانها و تلاش آنان در برابر اراده خداوند، شكست خورده و بى ثمر است. يوسف 12/34
آدميان در حيات دنيا از تصور و درك صحيح بهشت و ويژگيهاى آن، ناتوانند. رعد 13/35
ناتوانى انسان از شناخت همه نعمتهاى الهى. ابراهيم 14/34
انسانها، هر چند از همه امكانات و استعدادهاى خويش بهره جويند، باز در برابر قدرت نامحدود خداوند، ناتوانند. ابراهيم 14/46
تواناييهاى انسان در برابر عذاب الهى، فاقد كارآيى است. نحل 16/46
ضعف و ناتوانى انسان در برابر غريزه جنسى، ريشه تسهيل قوانين و مقررات ازدواج و روابط جنسى. نساء 4/28
ضعف و ناتوانى انسان، منشأ تسهيل احكام دين از جانب خداوند . نساء 4/28
انسانها به محض احساس ضعف و دچار شدن به رنج و زحمت، با تضرع و التماس به درگاه خداوند روى مى آورند. نحل 16/53
داشتن وطن و سرپناه از حقوق ملتها و جوامع بشرى است. بقره 2/84
انسانها، داراى منزلتى برابر در برخوردارى از حق حيات. مائده 5/32
آدمى برخوردار از حق انتخاب و گزينش، پس از رويارويى با حق و باطل است. انعام 6/104
اصل مالكيت مردم بر اموال، اصلى پذيرفته شده در اسلام. توبه 9/34
آدمى برخوردار از حق انتخاب و گزينش، پس از رويارويى با حق و باطل است. انعام 6/104
همه انسانها (مومن و كافر) داراى حق بهرهورى از طبيعت. ابراهيم 14/33
داشتن وطن و سرپناه از حقوق ملتها و جوامع بشرى است. بقره 2/84
خداوند، تنها مقامى كه شايسته و بايسته است كه آدميان از او هراس داشته باشند. بقره 2/40
رسيدن به مرتبه و منزلت شاكران، از وظايف اساسى انسان و هدف از خلقت اوست. بقره 2/56
سپاسگزارى از خداوند در برابر نعمتهاى او، وظيفه اى است بر عهده بندگان. مائده 5/21 . ، مائده 5/7 ، بقره 2/211 ، بقره 2/243 ، بقره 2/57
انسانها نبايد خويشتن را به بهانه هايى واهى از قبيل : زهدگرايى، آداب و رسوم قومى و... از امكانات و نعمتهاى زمين محروم سازند. بقره 2/168
تمسك به ريسمان الهى، مسئوليت انسان در قبال نعمتهاى الهى . آل عمران 3/103
وظيفه رسولان الهى، راهنمايى و پيام آورى است و وظيفه مردم، پيمودن آن راه بر اساس پيامهاى آن رسولان. آل عمران 3/144
ترس از خدا، زمينه مسئوليت پذيرى، و ترس از غير خدا، زمينه گريز از مسئوليت. آل عمران 3/175
ثبت اعمال و گفتار انسان و مسئوليت وى، در برابر آنها. آل عمران 3/181
تساوى مردم در اصل آفرينش و نبودن امتياز در خلقت آنان، موجب مسئوليت تمامى آنان در برابر قوانين الهى. نساء 4/1
تبيين احكام و مقررات از سوى خداوند، موجب كاسته شدن حجم مسئوليت انسان در شناخت و تشريع قوانين و مقررات. نساء 4/28
مسئوليت انسان در برابر عهدها و پيمانهاى خويش. مائده 5/1
احكام الهى و تبيين آن، از جمله نعمتهاى خداوند، و مردمان وظيفه دار سپاس گزاردن آن. مائده 5/89
انسان موظف به تعديل حس كنجكاوى خويش مى باشد. مائده 5/101
آدمى، وظيفه دار يادكردن نعمتهايى كه خداوند به وى و نزديكانش ارزانى داشته است. مائده 5/110
آدمى، موظف به تضرع و كرنش در برابر خداوند جهان است. انعام 6/43
آدمى، وظيفه دار تسليم در برابر پروردگار جهان است. انعام 6/71
اقامه نماز فرمانى است كه آدميان بايد بر آن گردن نهند. انعام 6/72
توحيد در عبادت مهمترين وظيفه انسان در برابر پروردگار و خالق هستى است. انعام 6/102
آدميان بايد در برابر وسوسه هاى جنيان و اغواگرى آنها هشيار بوده و از خود حراست كنند. انعام 6/128
اشتراك جن و انس در لزوم اطاعت از رسولان الهى و بهرهورى از هدايتهاى ايشان. انعام 6/130
توصيه هاى خداوند (پرهيز از شرك و..) حقايقى است كه آدمى بايد درآنها دقت كند و ضرورت پرهيز از آنها را با عقل خويش دريابد. انعام 6/151
هر انسانى در پيشگاه خدا مسئول اعمال و رفتار خويش است.
. نحل 16/93 ، حجر 15/93 ، توبه 9/94
. ، يونس 10/61 ، انعام 6/135 ، انعام 6/164
انسانها موظف به دعا و نيايش به درگاه خداوند. اعراف 7/29
وظايف و مسئوليت هر انسان در باور به معارف الهى و انجام تكاليف دين، به ميزان قدرت و استطاعت وى. اعراف 7/42
تضرع به درگاه خداوند و خشوع در برابر او امرى لازم بر عهده بندگان . اعراف 7/94
باور به توحيد ربوبى و پذيرش دعوت پيامبران، امرى لازم بر عهده بندگان. اعراف 7/130
همه انسانها، حتى يهود و نصارا، بايد به خدا و پيامبر او ايمان آورند. اعراف 7/158
انسانها بايد در دل و جان به ياد خدا بوده و در هر صبح و عصر لب به ذكر او گشايند. اعراف 7/205
آگاهى به تكاليف الهى از شرايط مسئوليت انسان در برابر آن. انفال 8/20
انسانها، بايد كتابهاى آسمانى را پيشوا و مقتداى خويش قرار دهند. هود 11/17
دعوت و القائات شيطان، از انسان سلب اختيار نكرده و او مسئول اعمال خويش خواهد بود. ابراهيم 14/22
انسان، موجودى مختار و در برابر تمامى حركتها، تلاشها و رفتار خويش، مسئول است. ابراهيم 14/51
انسان، وظيفه دار توجه به نظارت گواهان الهى در هر عصرى بر اعمالش . نحل 16/89
مشيت الهى، در قرار گرفتن انسانها در مسير اختيار و مسئوليت است نه جبر و ناگزيرى. نحل 16/93
مسئوليت انسان در برابر قانون، پس از دريافت آن. اعراف 7/17 ، بقره 2/209
مردم، در قبال مسائل جامعه خويش چون: بى عدالتى، فحشا، بزهكارى، ستم، فقر و نيازمنديهاى اقتصادى مردم مسوولند. نحل 16/90
انسان به هر مرحله از قرب و منزلت الهى برسد، نيازمند به عبادت (نماز و..) و خدمت به خلق (انفاق) است. ابراهيم 14/31
ابليس، آگاه به اغواپذيرى انسانها حتى پيش از خلقت آنان. اعراف 7/16
انسان از هر سو (مقابل، پشت سر، راست و چپ) مورد هجوم توطئه هاى ابليس است. اعراف 7/17
شيطان، عنصرى فريبكار و انسان، موجودى اغواپذير. اعراف 7/27 ، اعراف 7/16
ضرورت هشيارى كامل دربرابر اغواگريهاى شيطان به دليل توان وى بر نفوذ مخفيانه بر آدميان و سيطره و حاكميت او بر اغواشدگان. اعراف 7/27
انسان منهاى ايمان، مواجه با خطرها، آسيبها و دشواريهاى علاج ناپذير است. ابراهيم 14/52
لباسهايى كه زشتيهاى آدمى را مستور مى دارد و لباسهاى زينتى، از نعمتهاى خداوند است. اعراف 7/26
ميت برتر پرهيز از رذايل اخلاقى با تقوا، نسبت به نهان ساختن زشتيهاى ظاهرى با لباس. اعراف 7/26
تغيير شخصيت معنوى انسان، در اثر كارهاى لغو و بيهوده (گناه) . بقره 2/225
احساس برترى بر آدم از سوى ابليس، موجب سقوط و هبوط وى از جايگاه رفيع خويش شد. اعراف 7/13
سقوط ارزشهاى والاى انسان، پيامد ماندن در سيطره مستكبران . نساء 4/97
خطر سقوط آدمى به مرحله اى پست تر و ناشايسته تر از جمادات . بقره 2/74
تأثيرپذيرى انسان از محيطهاى فاسد و فرهنگهاى غلط. اعراف 7/138
محيط اجتماعى، در عين تأثير گذاشتن بر خصلتهاى روحى و گرايشهاى عقيدتى انسان، از وى سلب اختيار و انتخاب نمى كند. توبه 9/99
خداوند در پى تحول و تغيير در گرايشها و رفتارهاى جوامع بشرى، وضعيت و سرنوشت آنان را تغيير مى دهد. رعد 13/11
خداوند در پى تحول و تغيير در گرايشها و رفتارهاى جوامع بشرى، وضعيت و سرنوشت آنان را تغيير مى دهد. رعد 13/11
آزادى انسانها در انتخاب كفر و ايمان به رسالت انبيا، سنت الهى . بقره 2/253
اختلافات و كشمكشهاى اجتماعى، برخاسته از اختيار و آزادى انسان . بقره 2/253
حاكميت اراده الهى بر افعال اختيارى انسان و تحولات اجتماعى، تاريخى . بقره 2/253
اختيار و آزادى انسان، پرتويى از مشيت و اراده الهى. بقره 2/253
اختيار و آزادى انسان، در پذيرش هدايت و عدم پذيرش آن. آل عمران 3/103
ماموريت پيامبر(ص) بر دعوت اهل كتاب به آزاد انديشى و داشتن شخصيت مستقل انسانى. آل عمران 3/64
تحميل و اجبارى در پذيرش دين نيست. بقره 2/256
انكار حقانيت كتابهاى آسمانى، چيزى بود كه خود منكران آن را برگزيدند و خداوند آنان را بر آن وادار نكرد. نحل 16/33
غير مسلمانان را نبايد مجبور به پذيرش اسلام كرد. بقره 2/256
آزادى و اختيار آدمى در پذيرش ايمان و كفر. بقره 2/256
مالكيت و حاكميت انحصارى خدا بر هستى، مقتضى نبود هيچ سرپرست و ياورى براى بندگان جز او. بقره 2/107
براى انسانها، هيچ سرپرست و ياورى جز خداوند نيست. توبه 9/116
سوق دادن مردم به جايگاه بايسته آنان، پرتويى از ربوبيت خداوند بر ايشان. اعراف 7/71
تساوى مردم در اصل آفرينش و نبودن امتياز در خلقت آنان، موجب مسئوليت تمامى آنان در برابر قوانين الهى. نساء 4/1
انسانها، داراى منزلتى برابر در برخوردارى از حق حيات. مائده 5/32
هيچ تفاوت ذاتى و بنيادى در بين تيره ها و نژادهاى مختلف بشر وجود ندارد. انعام 6/98
گمراهى، سرنوشت گروهى از انسانها. اعراف 7/30
انسان، در برابر نعمتهاى بيكران الهى، بسيار ستم پيشه و ناسپاس است. ابراهيم 14/34
انسان، به خويشتن ستمكار و در برابر نعمت و احسان، بسيار ناسپاس است. ابراهيم 14/34
سرشت انسان، با نوعى از ظلم به خويشتن و ناسپاسى، عجين است. ابراهيم 14/34
فرشتگان مطمئن به فسادگرى و خونريزى انسان، پيش از آفرينش وى . بقره 2/30
فرشتگان با پيش بينى فسادگرى انسان، او را شايسته خلافت نمى ديدند. بقره 2/30
زمينه هاى كمال و ارزشهاى انسان، جبران كننده فسادگريهاى اوست. بقره 2/30
ساكنان زمين پيش از آدم(ع)، موجوداتى فسادگر و خونريز بودند. بقره 2/30
توان يادگيرى حقايق هستى، حكمت آفرينش انسان و راز لياقت او براى خلافت در زمين. بقره 2/31
عدم آگاهى انسان، نسبت به كليه مصالح و مفاسد احكام و خير و شر امور . بقره 2/216
درك صحيح انسان از خير و شر خويش، زمينه بخشش و انفاق از داراييهاى خدادادى و پرهيز از بخل. آل عمران 3/180
آموخته هاى انسان، از جانب خداوند است. مائده 5/4
همه انسانها داراى زمينه پذيرش هدايت و دريافت آگاهى از جانب خداوند هستند. انعام 6/104
آگاهى انسان در نشئه حجاب به ربوبيت خداوند، برخاسته از آگاهى او در نشئه شهود است. اعراف 7/172
وجود نشئه شهود و آگاه شدن آدمى به ربوبيت و وحدانيت خدا در آن نشئه، از ميان برنده هرگونه عذر و بهانه اى براى روى آورى به شرك . اعراف 7/173
برخى از انسانها، از حفظ دستاوردهاى علمى خويش در همه مراحل زندگى ناتوانند. نحل 16/70
آفرينش، مرگ و اعطاى دانش و سلب آن از انسان، جلوه اى از علم و قدرت الهى است. نحل 16/70
هريك از انسانها پس از خلقتشان در حيات دنيا، داراى دو نشئه وجودى هستند : نشئه شهود ارتباط خويش با خداوند و نشئه غيبت و محجوب بودن از خدا. اعراف 7/172
ارائه آگاهى به انسان، پرتوى از ربوبيت و لطف الهى است. انعام 6/104
قرآن و پيامبر(ص) و برهانهاى ارائه شده از جانب خدا، پيام آور بينش و آگاهى براى انسان است. انعام 6/104
بينش و آگاهيهاى ارائه شده از سوى خداوند، در جهت كمال و منافع انسان است. انعام 6/104
علم و ادراك بشر محدود است. نحل 16/8 ، انعام 6/103
خداوند حقيقتى فوق تصور و ادراك انسان و پيراسته از ويژگيهاى جسم است. انعام 6/103
انسان در معرض ديد شياطين و آنان نهان از چشم آدميان. اعراف 7/27
دانش بشر ناتوان از پيش بينى زمان برپايى قيامت، حتى به صورت احتمال. يوسف 12/107 ، اعراف 7/187
علم و قدرت انسان، ناپايدار و علم و قدرت خداوند، هميشگى است. نحل 16/70
ناتوانى قواى باطنى انسان از درك حقيقت و ذات خداوند. انعام 6/103
قواى ادراكى انسان تحت سلطه و نفوذ اراده الهى. انفال 8/44
هدف از آفرينش انسان و اعطاى نعمت قواى ادراكى و... به او، شناخت خداوند و شكر اوست. نحل 16/78
شنوايى و بينايى و ديگر حواس، از جلوه هاى ربوبيت خدا بر انسانها . يونس 10/31
حواس آدمى (شنوايى، بينايى و...) از ابزار درك و شناخت اوست. بقره 2/171
حس و تجربه (شنيدن و ديدن)، زمينه شكوفايى ادراك و دانشهاى بشر . نحل 16/78
حواس آدمى (شنوايى، بينايى و...) از ابزار درك و شناخت اوست. بقره 2/171
شنوايى و بينايى، از مهمترين و كارآمدترين قواى موجود در انسان . يونس 10/31
حس و تجربه (شنيدن و ديدن)، زمينه شكوفايى ادراك و دانشهاى بشر . نحل 16/78
شنوايى و بينايى و ديگر حواس انسان، تحت مالكيت و فرمان خداست. يونس 10/31
قلب انسان (انديشه هاى او) در اختيار خداست. انفال 8/24
خداوند آگاه به همه انديشه هاى آدمى. انفال 8/24
توجه به علم كامل خداوند بر انديشه ها، زمينه ساز اجابت دعوت خدا و رسول و پرهيز از نفاق و دورويى. انفال 8/24
خداوند، حايل ميان انسان و قلب وى. انفال 8/24
خداوند از قلب انسان به وى نزديكتر است. انفال 8/24
قلب انسان (انديشه هاى او) در اختيار خداست. انفال 8/24
عقيده به ربوبيت خداوند، داراى جايگاهى ويژه در ميان اعتقادات دينى . ابراهيم 14/18
محيط اجتماعى، در عين تأثير گذاشتن بر خصلتهاى روحى و گرايشهاى عقيدتى انسان، از وى سلب اختيار و انتخاب نمى كند. توبه 9/99
حس و تجربه (شنيدن و ديدن)، زمينه شكوفايى ادراك و دانشهاى بشر . نحل 16/78
روح، تمام حقيقت انسان است و مرگ با خروج آن از بدن حاصل مى شود. انعام 6/93
روح انسان، تشكيل دهنده حقيقت و هويت انسانى وى است. نحل 16/70
توصيه هاى خداوند (پرهيز از شرك و ...) حقايقى است كه آدمى بايد در آنها دقت كند و ضرورت پرهيز از آنها را با عقل خويش دريابد. انعام 6/151
قلب، جايگاه شكل گيرى حالات روحى و روانى آدمى. آل عمران 3/151
قلب، كانون ايمان و گرايشهاى اعتقادى انسان. مائده 5/41
استدلالها و براهين، افاضاتى از ناحيه خدا بر قلب و انديشه انسانها . اعراف 7/71
خداوند داناى به رفتار و كردار، نيات و حالات انسانها. مائده 5/99
خداوند آگاه به تمامى اعمال و انديشه هاى پيامبران و امتهاى آنان است . اعراف 7/7
خداوند همواره حاضر و ناظر بر كردار و انديشه هاى آدميان است . اعراف 7/7
آگاهى خداوند به كردار و انديشه هاى آدميان برخاسته از حضور و نظارت مستقيم وى بر آنان و انديشه هايشان است. اعراف 7/7
خداوند در آگاهى خويش به اعمال و انديشه ها بى نياز از بازجويى انسانها و پاسخ آنان است. اعراف 7/7
توجه انسان به جهل خود و علم خداوند، زمينه پذيرش احكام الهى . بقره 2/216
جهل انسان به حكمتها و آثار احكام الهى. بقره 2/232
بينش محدود آدمى، منشأ اعتراض وى به افعال الهى. بقره 2/247
ناتوانى انسان از شناخت خويشانى كه نفعشان به وى نزديكتر و بيشتر است. نساء 4/11
عدم آگاهى انسان به تمامى مصالح و مفاسد خويش. نساء 4/19
درك انتساب ناگواريها به خدا از يكسو و انتسابش به انسان از سوى ديگر، دور از فهم عموم مردم. نساء 4/79
انسانها و حتى پيامبرانى همانند مسيح(ع) ناآگاه به آنچه خداوند در درون ذات خويش دارد. مائده 5/116
مدت زمان استقرار و سكونت آدميان در زمين، نامعلوم براى آنان . اعراف 7/24
انسانها، حتى پيامبران، آگاه به امور غيبى جهان نيستند. اعراف 7/188
ناآگاهى انسانها، نسبت به برخى مصالح و منافع واقعى خود. توبه 9/41
اكثريت انسانها، از قدرت خداوند در احياى مجدد انسانها ناآگاهند. نحل 16/38
وجود رخدادهايى نهانى در آسمانها و زمين، غير قابل كشف براى آدميان . نحل 16/77
غفلت و جهل انسان نسبت به حقيقت اعمال خود در دنيا. توبه 9/105
انسان، در معرض غفلت و روى گردانى از تمايلات فطرى و دريافتهاى عقلى خويش و نيازمند به تذكر و بيدار باش. نحل 16/90
آدمى در دنيا از حقيقت اعمال خود و بازتابهاى آن غافل است. انعام 6/60
نسيان آدمى، علت نامگذارى وى به انسان. نساء 4/28
آفرينش و مرگ و اعطاى دانش و سلب آن از انسان، جلوه اى از علم و قدرت الهى است. نحل 16/70
برخى از انسانها آن چنان به پيرى مى رسند كه تمامى اندوخته هاى علمى خود را از دست مى دهند. نحل 16/70
انسان، توانا به فراگيرى علوم و دريافت حقايق غيبى كه حتى فرشتگان استعداد يادگيرى و دريافت آنها را ندارند. بقره 2/30
برترى و شرافت انسان بر تمامى موجودات زمين. بقره 2/29
فرزند صالح، موهبتى الهى و امتيازى براى انسان است. انعام 6/84
استدلالها و براهين، افاضاتى از ناحيه خدا بر قلب و انديشه انسانها . اعراف 7/71
توان يادگيرى حقايق هستى، حكمت آفرينش انسان و راز لياقت او براى خلافت در زمين. بقره 2/31
قلب، جايگاه شكل گيرى حالات روحى و روانى آدمى. آل عمران 3/151
آدمى، همواره در پى خير وسعادت خويش است. آل عمران 3/178
افكار آدمى، همواره در حال تغيير و تحول است. نساء 4/82
آدمى برخوردار از حق انتخاب و گزينش، پس از رويارويى با حق و باطل است. انعام 6/104
حرمت كشتن انسان، از مشخصه هاى او در پيشگاه خداوند. انعام 6/151
سوء استفاده شيطان از خصيصه كمال طلبى و منفعت جويى انسان . اعراف 7/21
انسان، موجودى اغواپذير . اعراف 7/22
روى آورى انسان به درگاه خدا و بستن عهد با او، به هنگام احساس نياز . توبه 9/75
انسان، موجودى آزاد، مختار و تعيين كننده سرنوشت خويش است. يونس 10/44
خداوند، انسان را موجودى مختار و انتخاب گر آفريده است. يونس 10/99
انسان، موجودى آزاد و مختار است. يونس 10/108
شيطان عنصرى اغواگر و انسان موجودى اغواپذير. يوسف 12/100
انسان، موجودى تأثيرپذير از القائات و تبليغات. حجر 15/39
انسانها به محض احساس ضعف و دچار شدن به رنج و زحمت، با تضرع و التماس به درگاه خداوند روى مى آورند. نحل 16/53
انسان، توانا به فراگيرى علوم و دريافت حقايق غيبى كه حتى فرشتگان استعداد يادگيرى و دريافت آنها را ندارند. بقره 2/30
انسان، داراى مقامى برتر از فرشتگان. حجر 15/30
فرشتگان داراى ارتباطى تنگاتنگ با انسانها و اعمال ايشان. بقره 2/161
فهم حقايق و معارف دينى و حق بينى و حق شنوى، ملاك انسانيت و برترى انسان بر چهارپايان است. اعراف 7/179
شيطان، دشمنى آشكار براى انسان. اعراف 7/22
شيطان همواره درصدد اغواى فرزندان آدم (انسانها). اعراف 7/27
شيطان درصدد برملا ساختن زشتيهاى آدميان و كندن لباس تقواى ايشان . اعراف 7/27
انسان، داراى جايگاهى ويژه در فلسفه جهان آفرينش. بقره 2/30
انسان، موجودى بس شريف و بلند مرتبه در مجموعه نظام آفرينش و جهان مادى. ابراهيم 14/33
دميده شدن روحى الهى در انسان، موجب شايستگى او براى مسجود فرشتگان شدن. حجر 15/29
شرافت و كرامت انسان، به روح الهى اوست. حجر 15/29
خداوند زمين را بدون فساد آفريد و آن را براى زندگانى انسانها جايگاهى شايسته قرار داد. اعراف 7/56
دين و تعليمات و رهنمودهاى خدا و پيامبر(ص)، مايه حيات واقعى انسان . انفال 8/24
انسان، داراى ارزشها و استعدادهايى است كه وى را شايسته خلقت و زيبنده خلافت مى كند. بقره 2/30
انسان، شايسته دستيابى به مقام خلافت الهى است. بقره 2/30
اشتراك فرشتگان و انسانها در عبوديت و بندگى خداوند. نساء 4/172
حرمت كشتن انسان، از مشخصه هاى او در پيشگاه خداوند. انعام 6/151
انسانها داراى زمينه هاى دستيابى به منزلتى فراتر از فرشتگان و شايسته شدن براى سجده ملائكه بر ايشان. اعراف 7/11
سوق دادن مردم به جايگاه بايسته آنان، پرتويى از ربوبيت خداوند بر ايشان. اعراف 7/71
خداوند پس از شناساندن خود به انسانها از آنان خواست تا بر ربوبيت خدا و عبوديت خويش گواه باشند. اعراف 7/172
انسان، برخوردار از مقام و شرافتى خاص. حجر 15/29
انسان، داراى مقامى برتر از فرشتگان. حجر 15/30
انسان، بهره مند از لطف خاص خداوند و برخوردار از كرامت و مقام ويژه در جهان. نحل 16/81
خداوند، مواهب زمين را براى انسانها و در راستاى منافع آنان آفريد. بقره 2/29
برترى و شرافت انسان بر تمامى موجودات زمين. بقره 2/29
زمينه هاى كمال و ارزشهاى انسان، جبران كننده فسادگريهاى اوست. بقره 2/30
فرشتگان، ناآگاه به زمينه هاى كمال و ارزشهاى والاى انسان. بقره 2/30
ناآگاهى فرشتگان به ارزشهاى والاى انسان، موجب شد تا فسادگرى او براى فرشتگان جلوه گر شود و به خلقت و خلافتش معترض باشند. بقره 2/30
ارزش والاى انسان در پيشگاه خداوند. انعام 6/84 ، مائده 5/32
خداوند، شب و روز را به خاطر انسان برقرار كرد. يونس 10/67
انسان برخوردار از نعمتها و احسان بيشمار الهى است. ابراهيم 14/34
انسان، مورد لطف و عنايت خاص خداوند و داراى مقام و مرتبه ويژه در پيشگاه اوست. ابراهيم 14/34
انسان، داراى مقامى برتر از فرشتگان. حجر 15/29
آفرينش دامها (شتر، گاو و گوسفند) به منظور بهره گيرى انسان از آنهاست. نحل 16/5
رويش گياهان و درختان ميوه به منظور بهره بردارى انسان است. نحل 16/11
خداوند، شب و روز، خورشيد و ماه را براى آدميان رام و مسخر ساخته است. نحل 16/12
خداوند، تمام مخلوقات زمين را براى آدميان رام و مسخر گردانيده است. نحل 16/13
خداوند، درياها را رام و در تسخير بشر قرار داده است. نحل 16/14
خداوند، كوهها را ثابت و استوار در زمين قرار داده است تا آن را چونان بسترى آرام براى انسان مهيا سازد. نحل 16/15
انسان، داراى موقعيتى ويژه در جهان و همه عوامل طبيعى در خدمت وى . نحل 16/18
طبيعت (كوه و صحرا) و زنبور عسل، در خدمت انسان قرار دارند. نحل 16/69
انسان در مقايسه با ديگر موجودات طبيعت، از مقام و منزلت ويژه اى برخوردار است. نحل 16/69
انسانها، داراى زمينه هاى دستيابى به منزلتى فراتر از فرشتگان و شايسته شدن براى سجده ملائكه بر ايشان. اعراف 7/11
خداوند بعد از آفرينش آسمانها و مواهب زمين، به خلقت انسان پرداخت، تا او را به منصب خلافت برساند. بقره 2/30
خداوند تقدير خويش را بر خلقت و خلافت انسان در زمين، به فرشتگان اعلام كرد. بقره 2/30
انسان داراى ارزشها و استعدادهايى كه وى را شايسته خلقت و زيبنده خلافت مى كرد. بقره 2/30
انسان، شايسته دستيابى به مقام خلافت الهى است. بقره 2/30
خلافت انسان در زمين داراى نوعى ارتباط با فرشتگان. بقره 2/30
فرشتگان با پيش بينى فسادگرى انسان، او را شايسته خلافت نمى ديدند. بقره 2/30
فرشتگان با توجه به حضورشان در هستى و لياقتشان براى خلافت، فلسفه اى براى خلقت و خلافت انسان نمى ديدند. بقره 2/30
ناآگاهى فرشتگان به ارزشهاى والاى انسان، موجب شد تا فسادگرى او براى فرشتگان جلوه گر شود و به خلقت و خلافتش معترض باشند. بقره 2/30
اعتراف فرشتگان به عالمانه و حكيمانه بودن آفرينش انسان و انتخاب او براى خلافت. بقره 2/32
خداوند، اجزاى انسان را متناسب و آن گونه كه شايسته و سزاوار اوست، آفريده است. حجر 15/29
شنوايى و بيان حقايق و معارف دين و درك آنها، از ملاكهاى ارزش و كرامت آدمى در پيشگاه خداوند. انفال 8/22
انسان، بهره مند از لطف خاص خداوند و برخوردار از كرامت و مقام ويژه در جهان. نحل 16/81
رسيدن به مواهب آخرت تنها بهاى ارزشمند در مقابل جان آدمى است. بقره 2/102
ارزش والاى انسان در پيشگاه خداوند. مائده 5/32
ارزش و تعالى انسان در سايه پيروى از قرآن و رسول خدا(ص) است. مائده 5/104
ارزش واقعى انسانها در گرو تقواپيشگى است. اعراف 7/26
انسان، مجذوب ارزشهاى برتر است. نحل 16/95
ارزش واقعى انسان، به سودمند بودن و اثرآفرينى مثبت اوست. نحل 16/76
تغيير شخصيت معنوى انسان، در اثر كارهاى لغو و بيهوده (گناه) . بقره 2/225
ماموريت پيامبر(ص) بر دعوت اهل كتاب به آزاد انديشى و داشتن شخصيت مستقل انسانى. آل عمران 3/64
احترام به افراد شايسته و لزوم ستايش از آنان، اگر چه اينكه مسلمان نباشند. آل عمران 3/113
لزوم رعايت عدالت در برآورد شخصيت انسانها و احترام به ارزشهاى متعالى انسانى آنان. آل عمران 3/114
ميدان نبرد، عرصه بروز شخصيت و حقيقت درونى افراد. آل عمران 3/143
ايمان، عمل صالح، تقوا و انجام كارهاى نيك به وجه احسن معيار ارزشگذارى بر انسانها و نقد منزلت و شخصيت آنان. مائده 5/93
انسانها داراى زمينه هاى دستيابى به منزلتى فراتر از فرشتگان و شايسته شدن براى سجده ملائكه بر ايشان. اعراف 7/11
منزلت و جايگاه اخروى انسانها، در گرو اعمال ايشان است، نه ادعاها و آرزوهاى خيالى آنان. نساء 4/123
زيبا پنداشتن اعمال و افكار از مهمترين عوامل انگيزش آدمى است. انعام 6/122
نفس آدمى بر آراستن كارهاى زشت و ناروا و واداشتن او به ارتكاب آنها تواناست. يوسف 12/83
تمايل طبيعى و غريزى انسان به بوستان، آب، خانه هاى دلپذير و جاودانگى، وسيله اى در جهت گرايش دادن وى به ارزشهاى معنوى. توبه 9/72
تأثير نحوه روابط زناشويى، در سرنوشت انسان (نيك يابد). بقره 2/223
شكل گيرى بعد مادى، زمينه ايجاد بعد انسانى انسان. آل عمران 3/59
اصالت بعد غير مادى انسان، در ساختار و هويت وى. آل عمران 3/59
قلب، جايگاه شكل گيرى حالات روحى و روانى آدمى. آل عمران 3/151
سرگذشت انسانها، شكل دهنده ماهيت و حقيقت آنهاست. يوسف 12/7
اخلاص انسان
احساس نياز، تضرع، اخلاص و التزام به شكرگزارى، حالات مختلف انسان به هنگام گرفتارى در سختيهاست. انعام 6/63
قيامت، روز سنجش و ارزيابى اعمال و عقايد آدميان است. اعراف 7/8
فهم حقايق و معارف دينى و حق بينى و حق شنوى، ملاك انسانيت و برترى انسان بر چهارپايان است. اعراف 7/179
تباه شدن آدمى به محروميت از مواهب آخرت است. بقره 2/102
مجموعه آفرينش جهان مادى (آسمان، زمين، ماه، خورشيد، باران و...) در خدمت انسان و هماهنگ و متناسب با نيازها، خواسته ها و مصالح او. ابراهيم 14/33
جايگاه خوب، جايى است كه تمامى خواسته هاى انسان در آن برآورده شود. نحل 16/31
"وحى" حيات بخش انسان و جامعه است. نحل 16/2
طبيعت به گونه اى آفريده شده است كه نيازهاى انسان را به خوبى مين مى كند. نحل 16/11
توجه به تمايلات و كششهاى طبيعى انسان، در قوانين الهى. بقره 2/235
انسان، دوستدار و خواهان بهره مندى از اعمال خير خويش و نتايج آن . بقره 2/266
آگاهى هميشگى و دقيق خداوند به اعمال انسان و انگيزه هاى او . نساء 4/94
بهره بردارى از انگيزه "محبوب شدن"، از روشهاى قرآن در ارشاد و تربيت . نساء 4/107
بهره گيرى از تمايل مردم به رفاه و آسايش دنيوى و بهبود وضع اقتصادى، از روشهاى قرآن براى هدايت آنان به ايمان و تقوا. اعراف 7/96
راضى بودن به عطاياى خداوند و اميد داشتن به فضل او، نشأت گرفته از ميل و رغبت واقعى انسان به خدا. توبه 9/59
مستحقان عذاب استيصال، به هنگام وقوع آن، مايلند تمام مايملك خود را براى نجات جان خويش، نثار كنند. يونس 10/54
انسان، موجودى زيباپسند است. نحل 16/6
بهره بردارى از تمايل انسان به فرجام نيك و حسن عاقبت، روشى در تبليغ و دعوت مردم به دين است. انعام 6/135
خداوند، توانا بر انجام تمامى خواسته هاى بندگان است. فاتحه 1/5
انسانها خواهان سعادت هميشگى و عمرى جاودانه. اعراف 7/42
گرايش طبيعى انسان به بهره بردارى از زمين. بقره 2/61
گرايش اكثريت مردم، ملاك ارزش نيست. بقره 2/243
كردار انسان، نمايانگر علقه و گرايشهاى درونى اوست. آل عمران 3/31
گرايش انسان به جلب محبت الهى. آل عمران 3/32
آزمايشهاى الهى براى آشكار نمودن گرايشهاى درونى مردمان است ; نه اطلاع يافتن خداوند از آنچه در درون ايشان مى گذرد. آل عمران 3/154
انسان، داراى دو نيروى متضاد (دعوت كننده به گناه و بازدارنده از آن) در نهاد خويش. مائده 5/30
قلب، كانون ايمان و گرايشهاى اعتقادى انسان. مائده 5/41
توجه به خداى يگانه، نداى فطرت همه انسانها. انعام 6/40
بيدارى و بروز فطرت خداجو و توحيدى انسان به هنگام رويارويى با عذاب الهى. انعام 6/40
گرايش همه انسانها، حتى مشركان، در سختيها و شدايد به خداى يگانه . انعام 6/41
التزام به دين الهى، امرى فطرى و آميخته با فطرت آدمى است. انعام 6/70
گرايش به توحيد امرى فطرى و معقول، و شرك پندارى دور از حقيقت و موجب شگفتى است. انعام 6/95
زيبا پنداشتن اعمال و افكار از مهمترين عوامل انگيزش آدمى است. انعام 6/122
انسان، جوينده فرجام نيك و پوينده مسيرى است كه آن را سعادت مى پندارد. انعام 6/135
گرايش انسان به شكرگزارى از خدا، هدف بيانهاى گوناگون آيات الهى . اعراف 7/58
گرايش طبيعت مردم به صلاح و رعايت عدالت در امور اقتصادى است. اعراف 7/85
دلبستگى انسانها به مظاهر ناپايدار دنيا. انفال 8/67
تمايل طبيعى و غريزى انسان به بوستان، آب، خانه هاى دلپذير و جاودانگى، وسيله اى در جهت گرايش دادن وى به ارزشهاى معنوى. توبه 9/72
امكان مجذوب شدن مومنان، در برابر امكانات مادى فراوان ديگران . توبه 9/85
گرايش طبيعى انسانها به قدرتى فراتر و نيرومند، براى اتكا به او . توبه 9/116
خداوند، توان و استعداد آبادكردن زمين را به آدميان عطاكرده و ايشان را به سوى آبادانى گرايش داده است. هود 11/61
انسان، مجذوب ارزشهاى برتر است. نحل 16/95
گرايش فطرى انسان به تحصيل امنيت خاطر و آسايش روان . انعام 6/48
گرايش طبيعى انسانها به قدرتى فراتر و نيرومند، براى اتكا به او . توبه 9/116
انسانها خواهان سعادت هميشگى و عمرى جاودانه. اعراف 7/42
وجود زمينه هاى گرايش به خير و شر در انسان از آغاز آفرينش . مائده 5/27
انسان داراى گرايش فطرى به سوى نيكيها و زيباييهاست. انعام 6/108 ، انعام 6/43
انسان داراى گرايش فطرى به سوى نيكيها و زيباييهاست. انعام 6/43
زيبا پنداشتن اعمال و افكار از مهمترين عوامل انگيزش آدمى است. انعام 6/122
بهره گيرى از گرايش طبيعى انسان به زيبايى و جاودانگى، در جهت هدايت وى به ايمان و جهاد، امرى است شايسته و بايسته. توبه 9/89
گرايش به زيباييها، از جمله گرايشهاى انسانهاست. حجر 15/39 ، رعد 13/33
انسان، موجودى زيباپسند است. نحل 16/6
گرايش انسانها به زيبايى و تزيين با زيورآلات. نحل 16/14
گرايش و تمايل انسان به زيبايى و گريز از زشتى. نحل 16/63
آدمى، همواره در پى خير و سعادت خويش است. آل عمران 3/178
گرايش و محبت فطرى انسان به خداوند، افول ناپذير و جاويد است. انعام 6/76
انسان از گذشته هاى دور تاريخ برخوردار از روحيه پرستش بود. اعراف 7/85
انسان، از ديرباز برخوردار از روحيه پرستش معبود و گرايش به آن بود. هود 11/84 ، هود 11/61 ، هود 11/50 . ، اعراف 7/73 ، اعراف 7/59
محيط اجتماعى، در عين تأثير گذاشتن بر خصلتهاى روحى و گرايشهاى عقيدتى انسان، از وى سلب اختيار و انتخاب نمى كند. توبه 9/99
احساس نياز، تضرع، اخلاص و التزام به شكرگزارى، حالات مختلف انسان به هنگام گرفتارى در سختيهاست. انعام 6/63
همگان در برابر خدا، ناتوان و نيازمند و ناچيزند. اعراف 7/194
انسان در پرستش خدا و خلوص در آن، نيازمند امداد الهى است. فاتحه 1/5
انسان نيازمند يارى خداوند در تمامى امور خويش است. فاتحه 1/5
انسان همواره نيازمند هدايتهاى الهى است. بقره 2/213 ، فاتحه 1/6
مسكن، همسر و خوراك از نيازهاى ضرورى انسان. بقره 2/35
انسان موجودى نيازمند به قانون و هدايتهاى تشريعى از جانب خداوند . بقره 2/35
تنها خداوند شنواى دعاى بندگان، اجابت كننده درخواستهاى ايشان و آگاه به نيازهاى آنان است. بقره 2/127
نياز مداوم زن و شوهر به يكديگر . بقره 2/187
جامعه بشرى، نيازمند بعثت پيامبران براى حل اختلافات (هدايت جامعه) . بقره 2/213
ضرورت قانون و حكومت، براى جامعه انسانى. بقره 2/213
نياز دائمى انسان به رهبرى و ولايت. بقره 2/257
نياز شديد آدمى به انفاق هاى (اعمال خير) خويش در قيامت. بقره 2/266
اتكاى به غير خدا، هرگز خلاها و نيازهاى حقيقى انسان را برآورده نمى كند. آل عمران 3/10
بينشها و شناختهاى آدمى، مؤثر در شكل گيرى خواسته هاى وى . آل عمران 3/154
ضرورت توجه به نيازهاى جنسى انسانها در تنظيم قوانين و سياستهاى مربوط به هدايت صحيح مناسبات جنسى آنها. نساء 4/25
خداوند، دانا به درخواستها و نيازهاى انسان. نساء 4/32
انسان در جستجوى ولى و سرپرست براى خويش و نيازمند به آن است. انعام 6/14
نيازمندى و فقر آدمى، فلسفه احتياج او به ولى و سرپرست. انعام 6/14
آدمى، در هر مرتبه و با هرگونه عمل، براى رهايى از عذاب قيامت نيازمند رحمت خداوند است. انعام 6/16
آدمى همواره نيازمند تذكر و هشدار است. انعام 6/126
پوشاك، از نيازهاى اساسى زندگى انسان. اعراف 7/26
لحظه مرگ هنگام احساس نياز همه آدميان به فريادرسى توانا . اعراف 7/37
تنها خداوند، توانا به يارى انسان به هنگام مرگ است. اعراف 7/37
همه انسانها، حتى مومنان حقيقى، از خطا و گناه مصون نيستند و نيازمند مغفرت الهى هستند. انفال 8/74
خداوند، به احوال بندگان و نيازهاى آنان داناست. يوسف 12/34
خداوند، تسخير كننده و رام سازنده شب و روز براى بهرهورى انسان . ابراهيم 14/33
بشر، براى رفع اختلافهاى عقيدتى و نيل به عقيده اى سالم و برتر، محتاج به وحى و تعاليم آسمانى است. نحل 16/64
در نظر گرفته شدن نياز و توان بشر، در احكام و تكاليف الهى. نحل 16/115
نياز به لباس، نيازى دائمى براى انسان و تأمين آن از فراورده هاى حيوانى، امرى موقت است. نحل 16/81
برآوردن نيازهاى معنوى و روحى بشر همراه با تأمين نيازهاى مادى وى، از نعمتها و الطاف الهى بر انسان است. نحل 16/9
شيفتگى مردم نسبت به زن، فرزندان ذكور، سيم و زر و مركبهاى نامدار . آل عمران 3/14
آدم و حوا با نيايش به درگاه خدا از وى خواستند تا فرزندى سالم و شايسته بقا به آنان عنايت كند. اعراف 7/189
توجه خداوند به واقعيتها و زمينه هاى اجرايى در قانونگذارى براى انسان . بقره 2/235
آدمى بايد كمبودهاى خويش را با تقاضاى از خدا جبران كند، نه با طمع ورزى و دست اندازى به حقوق ديگران. نساء 4/32
اهتمام اسلام به امور مادى و معنوى مردم. مائده 5/2
زمين در بردارنده تمام نيازمنديهاى انسان براى ادامه حيات است. اعراف 7/10
خداوند فراهم سازنده راههايى گوناگون براى تأمين معيشت انسانها در زمين است. اعراف 7/10
زينت و زيبايى، همچون غذاى پاكيزه، بخشى از نيازهاى آدميان . اعراف 7/32
همه نيازمنديها و خواسته هاى مادى بشر در طبيعت وجود دارد. ابراهيم 14/34
اراده خداوند به تفاوت روزى انسانها، نشأت يافته از علم او به نيازها و مصالح واقعى آنهاست. نحل 16/71
نياز به لباس، نيازى دائمى براى انسان و تأمين آن از فراورده هاى حيوانى، امرى موقت است. نحل 16/81
انسان به هر مرحله از قرب و منزلت الهى برسد، نيازمند به عبادت (نماز و...) و خدمت به خلق (انفاق) است. ابراهيم 14/31
نياز دائمى انسان به رهبرى و ولايت. بقره 2/257
نيازمندى و فقر آدمى، فلسفه احتياج او به ولى و سرپرست. انعام 6/14
زينت و زيبايى، همچون غذاى پاكيزه، بخشى از نيازهاى آدميان . اعراف 7/32
مسكن، همسر و خوراك از نيازهاى ضرورى انسان. بقره 2/35
زينت و زيبايى، همچون غذاى پاكيزه، بخشى از نيازهاى آدميان . اعراف 7/32
نياز به لباس، نيازى دائمى براى انسان و تأمين آن از فراورده هاى حيوانى، امرى موقت است. نحل 16/81
مسكن، همسر و خوراك از نيازهاى ضرورى انسان. بقره 2/35
نياز مداوم زن و شوهر به يكديگر . بقره 2/187
مسكن، همسر و خوراك از نيازهاى ضرورى انسان. بقره 2/35
انسان براى نيل به سعادت، نيازمند هدايتها و رهنمودهاى الهى است. بقره 2/38
نياز مردم به هدايت الهى و كتب آسمانى. آل عمران 3/4
نياز انسان به امداد پروردگار، براى استوارماندن در مسير هدايت. آل عمران 3/8
اعتقاد به قيامت، زمينه احساس نياز انسان به رحمت و هدايت الهى . آل عمران 3/9
اموال و اولاد، هرگز انسان را از خدا بى نياز نمى سازد. آل عمران 3/10
كافران، گرفتار خلا جبران ناپذير معنوى. آل عمران 3/10
انسان در هر حال، نيازمند به خداوند است. آل عمران 3/10
تكيه بر مال، اولاد و احساس بى نيازى از خدا، شيوه فرعونيان و پيشينيان آنان . آل عمران 3/11
فرعونيان، نمونه بارز كافرانى كه امكانات مادى و انسانيشان، آنها را از عذاب نرهانيد و از خدا بى نيازشان نكرد. آل عمران 3/11
كفرپيشگان در خطر گرفتارشدن به عذاب هاى الهى هستند. آل عمران 3/116
مال و اولاد (امكانات مادى و انسانى)، نمى تواند يهوديان را از ذلت تقدير شده براى آنان نجات دهد. آل عمران 3/116
بى ثمر بودن انفاقهاى اهل كفر، نمونه اى از كارساز نبودن امكانات مادى آنان است. آل عمران 3/117
نياز همواره انسانها به پيامبران براى هدايت و راهيابى. نساء 4/165
اهتمام اسلام به امور مادى و معنوى مردم. مائده 5/2
هر امتى، نيازمند آيين و شريعتى الهى. مائده 5/48
احساس نياز، تضرع، اخلاص و التزام به شكرگزارى، حالات مختلف انسان به هنگام گرفتارى در سختيهاست. انعام 6/63
نزول قرآن ناشى از علم كامل خداوند به نيازهاى هدايتى مردم . اعراف 7/52
انسانها، حتى مومنان حقيقى، در معرض لغزش و نيازمند مغفرت خداوند . انفال 8/4
همگان، حتى پيامبران الهى براى نيل به سعادت، نيازمند مغفرت و رحمت الهى اند. هود 11/47
قرآن هر آنچه را مردم براى رسيدن به سعادت دنيا و آخرت بدان نيازمندند، به روشنى بيان كرده است. يوسف 12/111
انسان به هر مرحله از قرب و منزلت الهى برسد، نيازمند به عبادت (نماز و...) و خدمت به خلق (انفاق) است. ابراهيم 14/31
نياز همه انسانها، حتى انبياى بزرگ، به آمرزش الهى در روز قيامت . ابراهيم 14/41
نزول قرآن بر پيامبر(ص)، در جهت تبيين همه حقايق مربوط به رشد و سعادت آدمى و نيازهاى هدايتى او. نحل 16/89
انسان، در معرض غفلت و روى گردانى از تمايلات فطرى و دريافتهاى عقلى خويش و نيازمند به تذكر و بيدار باش. نحل 16/90
انسان در هر عمل صالح، مورد هجوم و وسوسه شيطان و نيازمند استعاذه و پناه بردن به خداوند است. نحل 16/98
همه انسانها حتى پيامبر(ص)، نيازمند استعاذه به خداوند از شر شيطان . نحل 16/98
انسان براى گرايش به راه خدا، نيازمند موعظه نيك در كنار دلايل متقن عقلى است. نحل 16/125
انسان، نيازمند به تكيه گاه و پشتيبان و خدا تنها تأمين كننده آن است. اسراء 17/2
انسان، در پرستش خدا و خلوص در آن، نيازمند امداد الهى است. فاتحه 1/5
انسان، نيازمند يارى خداوند در تمامى امور خويش است. فاتحه 1/5
لحظه مرگ، هنگام احساس نياز همه آدميان، به فريادرسى توانا . اعراف 7/37
دعا به درگاه خداوند، مؤثر در برآورده شدن خواسته هاى معنوى انسان است. بقره 2/128
انسان براى رشد معنوى خويش، نيازمند پناه بردن به خدا از شر شيطان است. آل عمران 3/37
عيسى(ع)، خود را چون همه مردم، موجودى نيازمند به ربوبيت خدا مى دانست. آل عمران 3/51
برآوردن نيازهاى معنوى و روحى بشر همراه با تأمين نيازهاى مادى وى، از نعمتها و الطاف الهى بر انسان است. نحل 16/9
نقش خواسته هاى انسان
خواست خود آدمى، در رقم خوردن سرنوشت او از ناحيه خداوند، نقشى بسزا دارد. يوسف 12/34
انسان به هر مرحله از قرب و منزلت الهى برسد، نيازمند به عبادت (نماز و..) و خدمت به خلق (انفاق) است. ابراهيم 14/31
اشتراك فرشتگان و انسانها در عبوديت و بندگى خداوند. نساء 4/172
تمامى انسانها بنده و مملوك خداوند هستند. مائده 5/118
انسان از گذشته هاى دور تاريخ برخوردار از روحيه پرستش بود. اعراف 7/85
خداوند پس از شناساندن خود به انسانها از آنان خواست تا بر ربوبيت خدا و عبوديت خويش گواه باشند. اعراف 7/172
آدمى همواره نيازمند تذكر و هشدار است. انعام 6/126
انسان، در معرض غفلت و روى گردانى از تمايلات فطرى و دريافتهاى عقلى خويش و نيازمند به تذكر و بيدار باش. نحل 16/90
انسان براى گرايش به راه خدا، نيازمند موعظه نيك در كنار دلايل متقن عقلى است. نحل 16/125
انسان در هر حال، نيازمند به خداوند است. آل عمران 3/10
كفرپيشگان در خطر گرفتارشدن به عذاب هاى الهى هستند. آل عمران 3/116
بى ثمر بودن انفاقهاى اهل كفر، نمونه اى از كارساز نبودن امكانات مادى آنان است. آل عمران 3/117
گرايش همه انسانها، حتى مشركان، در سختيها و شدايد به خداى يگانه . انعام 6/41
گرايش به خداوند با فطرت آدمى عجين است. انعام 6/63
انسان، در تأمين همه نيازمنديهاى خويش محتاج به خداست. ابراهيم 14/34
انسان، موجودى نيازمند به قانون و هدايتهاى تشريعى از جانب خداوند . بقره 2/35
بشر، براى رفع اختلافهاى عقيدتى و نيل به عقيده اى سالم و برتر، محتاج به وحى و تعاليم آسمانى است. نحل 16/64
انسان، همواره نيازمند هدايتهاى الهى است. فاتحه 1/6
انسان موجودى نيازمند به قانون و هدايتهاى تشريعى از جانب خداوند . بقره 2/35
انسان براى نيل به سعادت، نيازمند هدايتها و رهنمودهاى الهى است. بقره 2/38
آدمى، در هر مرتبه و با هرگونه عمل، براى رهايى از عذاب قيامت نيازمند رحمت خداوند است. انعام 6/16
همگان، حتى پيامبران الهى براى نيل به سعادت، نيازمند مغفرت و رحمت الهى اند. هود 11/47
نياز همه انسانها، حتى انبياى بزرگ، به آمرزش الهى در روز قيامت . ابراهيم 14/41
خداوند، بخشى از هر يك از انواع تقاضاها و درخواستهاى انسان را به آنان عطا فرمود. ابراهيم 14/34
تمامى آنچه خداوند در تأمين نيازها و خواسته هاى بشر، به او داده است، نعمت و احسان است. ابراهيم 14/34
تأمين همه نيازها و خواسته هاى وجودى انسان و برخوردار ساختن وى از نعمتهاى بيشمار، دليل توحيد ربوبى خداوند. ابراهيم 14/34
برآورده شدن نيازهاى انسان از طبيعت، از نشانه هاى توحيد و خداشناسى است. نحل 16/11
عوامل طبيعى مجارى تحقق اراده خداوند در تأمين نيازهاى انسان . نحل 16/14
اتمام نعمت خداوند بر انسان، با تدارك امكانات مختلف زندگى و متناسب با نيازهاى متنوع وى. نحل 16/81
جنگ و خونريزى، امرى ناخوشايند براى انسان. بقره 2/216
خوشايندى و ناخوشايندى انسان، ملاك خير و شر نيست. بقره 2/216
خويشايندى و نا خوشايندى انسان، نبايد مانع انجام يا ترك احكام الهى شود . بقره 2/216
شيفتگى مردم نسبت به زن، فرزندان ذكور، سيم و زر و مركبهاى نامدار . آل عمران 3/14
شيفتگى مردمان نسبت به چهارپايان (دامدارى) و كشاورزى و توليد (امكانات مادى). آل عمران 3/14
گرايشهاى طبيعى انسان، مورد سوء استفاده عوامل گمراه كننده . آل عمران 3/14
امكانات مادى، و تمايل به آنها، فقط وسيله اى براى گذران زندگانى دنياست و هذف آفرينش نيست. آل عمران 3/14
علاقه انسان، به سعادتمندى نسل خويش. آل عمران 3/36
علاقه و دلبستگى شديد انسان به نعمتهايى كه در اختيار دارد. هود 11/9
انسان شيفته ابديت و دوستدار زندگى جاويد است. آل عمران 3/15
شيفتگى مردمان نسبت به چهارپايان (دامدارى) و كشاورزى و توليد (امكانات مادى). آل عمران 3/14
امكانات مادى، و تمايل به آنها، فقط وسيله اى براى گذران زندگانى دنياست و هذف آفرينش نيست. آل عمران 3/14
شيفتگى مردم نسبت به زن، فرزندان ذكور، سيم و زر و مركبهاى نامدار . آل عمران 3/14
دلبستگى انسانها به مظاهر ناپايدار دنيا. انفال 8/67
علاقه و دلبستگى شديد انسان به نعمتهايى كه در اختيار دارد. هود 11/9
انسان شيفته ابديت و دوستدار زندگى جاويد است. آل عمران 3/15
علاقه انسان، به سعادتمندى نسل خويش. آل عمران 3/36
نقش دعا و درخواست از خداوند، در دستيابى انسان به آرمان خويش . آل عمران 3/38
داشتن نسلى پاكيزه و صالح، آرمانى والا و متعالى. آل عمران 3/38
آگاهى كامل خدواند به آرزوها و حالات درونى انسانها. نساء 4/32
فرشتگان، ناآگاه به زمينه هاى كمال و ارزشهاى والاى انسان. بقره 2/30
زمينه هاى كمال و ارزشهاى انسان، جبران كننده فسادگريهاى اوست. بقره 2/30
اسلام دينى جامع و خواهان سعادت آدميان در دنيا و آخرت. نساء 4/134
كردار نارواى بنى اسرائيل على رغم انتساب آنان به دين يهود، دليل كارساز نبودن انتساب ظاهرى به اديان الهى در سعادت انسان. مائده 5/70
انسانها داراى زمينه هاى دستيابى به منزلتى فراتر از فرشتگان و شايسته شدن براى سجده ملائكه بر ايشان. اعراف 7/11
نزول قرآن بر پيامبر(ص)، در جهت تبيين همه حقايق مربوط به رشد و سعادت آدمى و نيازهاى هدايتى او. نحل 16/89
پيامبر(ص)، شايسته ترين انسان و قرآن كامل ترين برنامه براى رشد و هدايت آدميان است. نحل 16/89
ايجاد زمينه هاى تكامل معنوى در انسانها از نعمتهاى خدا، سزاوار شكر و سپاسگزارى از اوست. اعراف 7/11
استفاده از غريزه سودخواهى و پاداش طلبى انسانها براى نيل آنان به سعادت، از روشهاى تربيتى قرآن. نساء 4/134
نزول قرآن بر پيامبر(ص)، در جهت تبيين همه حقايق مربوط به رشد و سعادت آدمى و نيازهاى هدايتى او. نحل 16/89
مصلحت انسانها پايه و اساس قوانين و احكام دين اسلام. مائده 5/87
نوسان در مدت شب و روز، در بردارنده خير و مصالح انسان. آل عمران 3/27
احكام و قوانين الهى، در جهت منافع و مصالح واقعى انسانهاست. توبه 9/41
مصالح جوامع بشرى و تدبير امور انسانها، مايه تقدير خداوند بر داورى نكردن او ميان حق گرايان و باطل انديشان، در عرصه حيات دنياست. هود 11/110
اراده خداوند به تفاوت روزى انسانها، نشأت يافته از علم او به نيازها و مصالح واقعى آنهاست. نحل 16/71
زوجيت در نظام زندگى انسانها، نعمتى است در جهت منافع و مصالح آنان. نحل 16/72
مصلحت انسانها، اساس احكام و فرمانهاى اديان الهى است. بقره 2/54
خير و صلاح انسانها در پرهيز از ستيزه جويى با خدا و رسول او . انفال 8/19
انسان در رهگذر سختيها و نيز نعمتها و تفضلات الهى، مورد آزمايش خداوند است. بقره 2/49
آزمون انسانها، فلسفه ايجاد شريعتهاى گوناگون و امتهاى متعدد . مائده 5/48
آزمون انسانها از جانب خدا هدف از مستقر ساختن آنان در زمين و برترى دادن برخى از ايشان بر برخى ديگر. انعام 6/165
هدف از آزمون انسانها از سوى خداوند، پى بردن به حقيقت و چگونگى رفتار آنان نيست. انفال 8/17
خداوند، با اعطاى نعمت به انسانها و نيز سلب آن نعمت، ايشان را آزمايش مى كند. هود 11/9
انسان در رهگذر سختيها و نيز نعمتها و تفضلات الهى، مورد آزمايش خداوند است. بقره 2/49
ميدان نبرد، عرصه بروز شخصيت و حقيقت درونى افراد. آل عمران 3/143
خداوند، با اعطاى نعمت به انسانها و نيز سلب آن نعمت، ايشان را آزمايش مى كند. هود 11/9
آدمى در شدايد با خداوند يگانه پيمان مى بندد كه در صورت نجات سپاسگزار او باشد. انعام 6/63
احساس نياز، تضرع، اخلاص و التزام به شكرگزارى، حالات مختلف انسان به هنگام گرفتارى در سختيهاست. انعام 6/63
شيطان، تكليف الهى را درنظر آدم و حوا مانع تكامل و پيشرفت آنان جلوه داد. اعراف 7/20
انسان براى رشد معنوى خويش، نيازمند پناه بردن به خدا از شر شيطان است . آل عمران 3/37
نقش دعا و درخواست از خداوند، در دستيابى انسان به آرمان خويش . آل عمران 3/38
تحريك عواطف انسانى از روشهاى قرآن براى جلوگيرى از ظلم و گناه . نساء 4/21
بينش و آگاهيهاى ارائه شده از سوى خداوند، در جهت كمال و منافع انسان است. انعام 6/104
انسان براى نيل به سعادت، نيازمند هدايتها و رهنمودهاى الهى است. بقره 2/38
ايمان به خداوند، سرمايه سعادت بخش انسان. آل عمران 3/177
كردار نارواى بنى اسرائيل على رغم انتساب آنان به دين يهود، دليل كارساز نبودن انتساب ظاهرى به اديان الهى در سعادت انسان. مائده 5/70
انسانها و جنيان داراى نقشى مؤثر در تعيين فرجام و سرنوشت خويش (دوزخى شدن يا رهايى از آن). اعراف 7/179
رضايت خدا از انسان و رضايت انسان از خدا، عامل دستيابى انسان به بهشت جاودان و رستگارى حقيقى. توبه 9/100
همگان، حتى پيامبران الهى براى نيل به سعادت، نيازمند مغفرت و رحمت الهى اند. هود 11/47
قرآن هر آنچه را مردم براى رسيدن به سعادت دنيا و آخرت بدان نيازمندند، به روشنى بيان كرده است. يوسف 12/111
انسان داراى نقشى تعيين كننده در سعادت و شقاوت خويش. ابراهيم 14/18
كفرورزى تا مرز از دست دادن زمينه هاى ايمان، عامل سقوط آدمى از مرتبه انسانيت به مرحله پست ترين حيوانات. انفال 8/55
آدمى بر سر دو راهى پذيرش ولايت خداوند و يا پذيرش ولايت شيطان . نساء 4/119
انسانها، حتى مومنان حقيقى، در معرض لغزش و نيازمند مغفرت خداوند . انفال 8/4
غريزه جنسى، لغزشگاهى خطرناك براى آدمى است. يوسف 12/33
انسان، بدون رهنمودهاى وحى و دين الهى، در معرض خطرها و تهديدهاى جدى است. حجر 15/89
انسانها و جنيان داراى نقشى مؤثر در تعيين فرجام و سرنوشت خويش (دوزخى شدن يا رهايى از آن). اعراف 7/179
انسان، خود به وجود آورنده بدبختى و شقاوت خويش است. يونس 10/44
گرايشهاى طبيعى انسان، مورد سوء استفاده عوامل گمراه كننده . آل عمران 3/14
جنيان اغواگر و انسانهاى پيرو آنها براى انحراف و گمراهى از يكديگر بهره مى برند. انعام 6/128
انسانها از گمراه شدن توسط جنيان لذت و بهره مى برند. انعام 6/128
انسان از هرسو (مقابل، پشت سر، راست و چپ) مورد هجوم توطئه هاى ابليس است. اعراف 7/17
سوء استفاده شيطان از خصيصه كمال طلبى و منفعت جويى انسان . اعراف 7/21
شيطان، مترصد زمينه هاى مساعد براى نفوذ در انسان و منحرف ساختن . يوسف 12/5
ابليس، گمراه شدن خود از سوى خداوند را، عامل زيبا نماياندن زشتيها و به گمراهى كشاندن همه انسانها معرفى كرد. حجر 15/39
انسان، موجودى بيدادگر و خودكامه. يونس 10/23
انسان و شيطان دشمن يكديگر در زندگى دنيوى. بقره 2/36
شيطان، دشمنى آشكار براى انسانهاست. يوسف 12/5 ، اعراف 7/22 . ، انعام 6/142 ، بقره 2/168
واداشتن مردم به استفاده از حرامها و پليديها و نيز بازداشتن آنان از نعمتهاى حلال، نمودى از دشمنى شيطان با انسان است. بقره 2/168
دعوت شيطان به بديها و بدعتگذاريها، نمودى از شيطنت او و دليل دشمنى وى با انسانهاست. بقره 2/169
هشدار و تذكر پيشاپيش خداوند به آدم و حوا، در مورد دشمنى آشكار شيطان با آنان. اعراف 7/22
نفوذ شيطان در انسانها و ترغيب آنان به نفاق، دروغ پردازى، فريب كارى و طرح توطئه هاى شوم، نمودى از دشمنى آشكار او با ايشان است. يوسف 12/12
دشمنى شيطان با انسان، فلسفه نهى شدن آدمى از پيروى اوست. انعام 6/142
هبوط آدميان و شيطان به زمين همراه با عداوت و دشمنى با يكديگر . اعراف 7/24
زندگى انسانها در دنيا همواره آميخته به دشمنى و عداوت با يكديگر است. اعراف 7/24
انسان، موجودى مجادله گر و ستيزه جو درباره خالق خويش است. نحل 16/4
جدال و ستيزه جويى، از جمله ويژگيهاى انسان است. نحل 16/4
هدايت و تربيت تمامى انسانها، هدف از بعثت پيامبران و نزول كتب آسمانى . نساء 4/170
انسان براى رشد معنوى خويش، نيازمند پناه بردن به خدا از شر شيطان است . آل عمران 3/37
انسانهاى متعهد و والا در انديشه هدايت ديگران. مائده 5/41
خدا، پروردگار و مربى آدميان است. يونس 10/2
ربوبيت و تدبير امور انسان در دست خداوند است. يونس 10/67
خداوند نخستين آموزگار انسان . بقره 2/31
حضرت ابراهيم (ع)، نمونه اى از هدايت يافتگان به راه رشد، بهره مندان از ولايت الهى و روندگان به سوى نور. بقره 2/258
انسانهاى متعهد و والا در انديشه هدايت ديگران. مائده 5/41
پيامبراسلام(ص) كامل ترين و متعالى ترين انسان در طول تاريخ بشر . نحل 16/89
پيامبر(ص)، شايسته ترين انسان و قرآن كامل ترين برنامه براى رشد و هدايت آدميان است. نحل 16/89
حضرت ابراهيم(ع)، نمونه اى از هدايت يافتگان به راه رشد، بهره مندان از ولايت الهى و روندگان به سوى نور. بقره 2/258
توجه انبيا به منفعت خواهى و خطر گريزى انسان در انتخاب روش هدايت . نساء 4/165
بهره گيرى قرآن از حس منفعت خواهى انسان و گريز از ضرر براى تبليغ توحيد و معارف الهى. انعام 6/71
احساس نياز، تضرع، اخلاص و التزام به شكرگزارى، حالات مختلف انسان به هنگام گرفتارى در سختيهاست. انعام 6/63
احساس مصونيت از ابتلا به سختيها و محنتها، از حالتهاى انسان به هنگام رفاه و آسايش. هود 11/10
انسان، پس از گذر از محنتها و دستيابى به موهبتهاى دنيوى، به شادمانى بسيار، تكبر و فخرفروشى مبتلا خواهد شد. هود 11/10
حالات روحى و روانى انسان (نااميدى، شادمانى مفرط، تكبر و...) حتى با كمترين سختى و رفاه تغيير پذير است. هود 11/10
خداوند، به احوال بندگان و نيازهاى آنان داناست. يوسف 12/34
انسان، در برابر خبرهاى ناگوار انفعال پذير است. نحل 16/58
غفلت آدمى از ربوبيت خدا در نشئه حجاب و حيات دنيوى، با سابقه نشئه شهود، عذرى غير قابل پذيرش. اعراف 7/172
هيچ انسانى در روز قيامت نمى تواند مدعى غفلت از ربوبيت خدا در حيات دنيوى خويش باشد. اعراف 7/172
خداوند در عين آگاهى به اعمال روز گذشته آدميان، آنان را از خواب شب بيدار مى كند و روح را به آنان باز مى گرداند. انعام 6/60
تنها خداوند است كه با قبض روح آدمى وى را در شب به خواب مى برد. انعام 6/60
احساس نياز، تضرع، اخلاص و التزام به شكرگزارى، حالات مختلف انسان به هنگام گرفتارى در سختيهاست. انعام 6/63
آدمى، به هنگام از دست دادن امكانات و موهبتهاى دنيوى، از رحمت الهى مأيوس شده و تدبير خداوند در هستى را منكر مى شود. هود 11/9
حالات روحى و روانى انسان (نااميدى، شادمانى مفرط، تكبر و...) حتى با كمترين سختى و رفاه تغيير پذير است. هود 11/10
آدمى ذاتا برخوردار از حيا و شرمسار از مكشوف بودن شرمگاه خويش . اعراف 7/22
فرشتگان، توانا بر سخن گفتن با آدميان و درك سخنان و حالات ايشان . هود 11/70
تحولات و دگرگونيهاى دل آدمى، به دست خداست. مائده 5/13
فرو بردن غمها و اندوهها و خوددارى كردن از اظهار و ابراز آنها، داراى تأثيرى منفى بر جسم و توان آدمى است. يوسف 12/84
رنجها و غصه هاى شديد، فرساينده توان جسمى آدمى و هلاك سازنده وى. يوسف 12/85
عوامل شكست ناتوانى و شكست قطعى انسان، در مكر با خداوند . آل عمران 3/54
تأثير وضعيت روحى و حالات قلبى آدمى، در سرنوشت او (شكست و پيروزى). آل عمران 3/151
قدرت و حكومت، خصلتهاى درونى انسان را نمايان مى سازد . بقره 2/205
بهره جستن از خصلت نفع طلبى انسانها، از روشهاى قرآن براى تشويق آنان به انفاق در راه خداوند (كارهاى خير). بقره 2/245
بهره گيرى قرآن از خصلت نفع طلبى انسانها، در تشويق آنان به اعمال نيك . بقره 2/272
اسرار درونى انسان ناخواسته، بر زبان بروز مى كند. آل عمران 3/118
حب نفس، قوى ترين غريزه در انسان است. يونس 10/54
بهره گيرى قرآن از نفع طلبى انسان، براى عمل به نيكيها. بقره 2/271
بهره بردارى از سرشت سودجويى انسان، از روشهاى قرآن براى ترغيب به انجام تكاليف. نساء 4/77
تكيه بر سرشت سودجويى انسان و جهت دادن به آن، از روشهاى قرآن براى تربيت . نساء 4/94
استفاده از غريزه سودخواهى و پاداش طلبى انسانها براى نيل آنان به سعادت، از روشهاى تربيتى قرآن. نساء 4/134
توجه انبيا به منفعت خواهى و خطر گريزى انسان در انتخاب روش هدايت . نساء 4/165
بهره گيرى قرآن از حس منفعت خواهى انسان و گريز از ضرر براى تبليغ توحيد و معارف الهى. انعام 6/71
استفاده مثبت و سازنده از غريزه جلب منفعت، روشى در تبليغ دين . انعام 6/71
سوء استفاده شيطان از خصيصه كمال طلبى و منفعت جويى انسان . اعراف 7/21
توانايى آدمى در توجيه نفس خويش براى ارتكاب گناه. مائده 5/30
عناد و لجاجت آدمى در برابر حق تا مرز رضايت به نابودى خويش و گرفتار شدن به عذابهاى الهى. انفال 8/32
انسان تنوع طلب و ناشكيبا بر يكنواختى است. بقره 2/61
بشر در دستيابى به خواسته ها و تمايلات خود، موجودى عجول و ناشكيباست. يونس 10/11
انسان، موجودى مجادله گر و ستيزه جو درباره خالق خويش است. نحل 16/4
جدال و ستيزه جويى، از جمله ويژگيهاى انسان است. نحل 16/4
آفرينش انسان از نطفه، به صورت مجادله گرى سخنور، شاهد و گواه وحدانيت خداوند است. نحل 16/4
مردم پس از رهايى از اضطرار و خطر مرگ، پيمان خود با خدا را مى شكنند و به ناسپاسى و تجاوز از حق مى پردازند. يونس 10/23
انسان، موجودى بيدادگر و خودكامه. يونس 10/23
آدمى پس ازنجات از شدايد، على رغم پيمان عدم شرك و سپاسگزارى از خداوند، پيمان شكنى مى كند و مجددا شرك مىورزد. انعام 6/64
انسان، عنصرى سست پيمان و عهدشكن. يونس 10/23
آدمى به هنگام شدايد بر ناسپاسى خويش در برابر خداوند اعتراف مى كند. انعام 6/63
انسان در برابر نعمتهاى خدا و لطف و مهربانيهاى او، موجودى ناسپاس است. يونس 10/12
انسان، موجودى ناسپاس در برابر دستگيرى و نعمتهاى خداوند . يونس 10/23 ، يونس 10/21
انسان، موجودى ناسپاس در برابر نعمت بعثت پيامبران و تعليمات الهى آنان. يونس 10/21
سرشت انسان، با نوعى از ظلم به خويشتن و ناسپاسى، عجين است. ابراهيم 14/34
انسان، در برابر نعمتهاى بيكران الهى، بسيار ستم پيشه و ناسپاس است. ابراهيم 14/34
انسان، به خويشتن ستمكار و در برابر نعمت و احسان، بسيار ناسپاس است. ابراهيم 14/34
حالات روحى و روانى آدمى، قانونمند و برخاسته از حاكميت اراده الهى است. آل عمران 3/151
تأثير وضعيت روحى و حالات قلبى آدمى، در سرنوشت او (شكست و پيروزى). آل عمران 3/151
انسان از نظر روحى و روانى، موجودى ضعيف و ناتوان است. هود 11/9
نيايش خالصانه انسان با خدا، به هنگام گرفتاريها و مصيبتهاى سخت و جانكاه. يونس 10/12
برخوردارى انسانها از روحيه نبرد و شهامت جنگيدن، به خواست و مشيت خداوند است. نساء 4/90
خداوند، آگاه به ايمان و كفر مردمان. نساء 4/170
بروز باطن انسان و حقيقت ايمان وى، در مراحل دشوار و تكاليف سخت الهى (همانند جنگ و جهاد). توبه 9/42
كفرورزى انسانها وبى تقوايى آنان، خارج از خواست واختيار خداوند نخواهد بود. نساء 4/131
شيطان موجودى اغواگر و انسان موجودى اغواپذير است. بقره 2/168
انسان، موجودى برخوردار از اختيار انتخاب راه نجات يا هلاكت خويش . بقره 2/195
احساس نياز، تضرع، اخلاص و التزام به شكرگزارى، حالات مختلف انسان به هنگام گرفتارى در سختيهاست. انعام 6/63
بشر در دستيابى به خواسته ها و تمايلات خود، موجودى عجول و ناشكيباست. يونس 10/11
علاقه و دلبستگى شديد انسان به نعمتهايى كه در اختيار دارد. هود 11/9
انسان، در برابر نعمتهاى بيكران الهى، بسيار ستم پيشه و ناسپاس است. ابراهيم 14/34
جدال و ستيزه جويى، از جمله ويژگيهاى انسان است. نحل 16/4
حالات روحى و روانى انسان (نااميدى، شادمانى مفرط، تكبر و...) حتى با كمترين سختى و رفاه تغييرپذير است. هود 11/10
جان آدميان، عجين با بخل و آزمندى. نساء 4/128
توانمندى انسان بر فرو خوردن خشم و كنترل احساسات خويش . نحل 16/58
بروز باطن انسان و حقيقت ايمان وى، در مراحل دشوار و تكاليف سخت الهى (همانند جنگ و جهاد). توبه 9/42
خداوند، مبدأ و منشا انسانها (آدم) را آفريد و سپس به او صورت انسانى عطا كرد. اعراف 7/11
وجود فاصله زمانى بين آفرينش مبدأ انسانها و اعطاى صورت انسانى به او . اعراف 7/11
وجود فاصله زمانى ميان صورت دهى به منشأ انسانها و فرمان سجده بر آدم(ع). اعراف 7/11
خداوند، به تمامى اعمال و رفتار آدميان آگاه است. بقره 2/85 ، بقره 2/74 . ، انعام 6/3 ، نساء 4/128 ، مائده 5/105 . ، مائده 5/8 ، مائده 5/12 ، نحل 16/91
خداوند، بى نياز از اعمال خير بندگان (اقامه نماز، پرداخت زكات و...) . بقره 2/110
خداوند، آگاه به اعمال و رفتار نيك آدميان است. بقره 2/215 ، بقره 2/110
اعمال انسان مورد نظارت خداوند است. اعراف 7/129 ، بقره 2/233 . ، بقره 2/265 ، انفال 8/72 ، انفال 8/39
انسان و اعمال و رفتارش، در محضر خداوند است. آل عمران 3/120
بينايى گسترده و عميق خداوند بر اعمال انسانها. بقره 2/283 ، بقره 2/271 . ، بقره 2/237 ، بقره 2/234 ، نساء 4/135
آگاهى خداوند از موضعگيريهاى انسان در گفتار و انگيزه او در پيكار و ترك آن. بقره 2/244
خداوند، مالك انسان و اعمال و نيات وى. بقره 2/284
مالكيت مطلق الهى، علت و دليل سلطه وى به اعمال و نيات انسان و محاسبه آنها . بقره 2/284
خداوند پس از محاسبه اعمال و نيات انسان، وى را يا عفو خواهدكرد و يا عذاب. بقره 2/284
خداوند، قادر بر محاسبه اعمال و نيات انسان و آمرزش عذاب او . بقره 2/284
قانونمندى نظام اعمال و بازتابهاى آن. بقره 2/286
آگاهى گسترده خداوند از عملكرد انسانها در برابر انبيا. آل عمران 3/34
هيچ گفتار و پندار و كردارى، پنهان از خداوند نيست. آل عمران 3/121
آگاهى خداوند به جزئى ترين حركتها و رفتار آدمى. آل عمران 3/153 ، بقره 2/270
آگاهى كامل و دقيق خداوند به تمامى اعمال و رفتار انسان. آل عمران 3/180 . ، آل عمران 3/163 ، آل عمران 3/156
هشدار خداوند به مردم نسبت به اعمال و رفتارشان. آل عمران 3/163
جريان افعال ارادى بندگان به اذن خداوند است. آل عمران 3/166
اختيار آدمى، در اعمال و رفتار خويش. آل عمران 3/182
آگاهى هميشگى و دقيق خداوند به اعمال انسان و انگيزه هاى او . نساء 4/94
خيانت پيشگان گنهكار، ناباور به نظارت و آگاهى خداوند بر اعمال انسانها . نساء 4/108
خداوند، محيط به تمامى اعمال انسان. نساء 4/108
آگاهى كامل خداوند به تمامى گفتار و رفتار آشكار و نهان آدمى . مائده 5/99 ، نساء 4/108
اعمال انسان بايد براى خدا باشد. مائده 5/8
رفتار و كردار انسان در دنيا، تعيين كننده فرجام او در قيامت. مائده 5/105
آگاهى خداوند از نتيجه و سرانجام عمل انسان. انعام 6/3
خداوند به عملكرد روزانه آدميان آگاه است. انعام 6/60
آگاهى خداوند بر كردارهاى آدمى، هشدارى به او در مورد عملكردش پيامدهاى آن. انعام 6/60
خداوند در عين آگاهى بر كردارهاى آدميان، به آنان لطف دارد. انعام 6/103
كارها و فعاليتهاى جن و انس در قلمرو مشيت خداوند است. انعام 6/112
پروردگار هيچگاه از اعمال و رفتار جنيان و انسانها غافل نيست. انعام 6/132
درجات و مراتب آخرت براساس آگاهى خداوند از اعمال جن و انس و سنجش دقيق آن اعطا مى گردد. انعام 6/132
آگاهى خداوند به كردار و انديشه هاى آدميان برخاسته از حضور و نظارت مستقيم وى بر آنان و انديشه هايشان است. اعراف 7/7
خداوند در آگاهى خويش به اعمال و انديشه ها بى نياز از بازجويى انسانها و پاسخ آنان است. اعراف 7/7
تأثير عوامل طبيعى و افعال آدميان با مشيت و اراده الهى است. اعراف 7/26
انسان در افعال خويش نه مستقل از اراده خدا است و نه از سوى او مجبور به انجام افعال خويش. انفال 8/17
افعال آدمى در عين انتسابش به وى، به خداوند نيز منتسب است . انفال 8/17
همه اعمال و رفتار آدميان در حيطه سلطنت خداوند است. انفال 8/47
رفتار و كردار انسانها، خارج از اراده و مشيت خداوند نيست. هود 11/92 ، انفال 8/47
توجه به آگاهى خداوند از اعمال انسان، زمينه عمل به احكام اوست . نحل 16/91 ، بقره 2/234
توجه به بينايى گسترده خداوند بر اعمال و رفتار آدمى، برانگيزنده وى به جلب رضايت خداوند و پرهيز از موجبات خشم او. آل عمران 3/163
توجه به دانايى خداوند بر راز دلها و عملكردهاى آدمى، زمينه ساز پرهيز از نفاق و ارتكاب اعمال ناپسند. آل عمران 3/167
توجه به احاطه كامل خداوند به اعمال آدمى، زمينه پرهيز انسان از كارهاى ناشايست. نساء 4/108
توجه به آگاهى خداوند بر گفتار و كردار آدميان، برانگيزنده آنان به ايمان . انعام 6/13
ضرورت توجه به نقش اصلى خداوند در توفيق آدمى به انجام اعمال شايسته . انفال 8/17
آدمى در دنيا از حقيقت اعمال خود و بازتابهاى آن غافل است. انعام 6/60
غفلت و جهل انسان نسبت به حقيقت اعمال خود در دنيا. توبه 9/105
فرشتگان داراى ارتباطى تنگاتنگ با انسانها و اعمال ايشان. بقره 2/161
توان يادگيرى حقايق هستى، حكمت آفرينش انسان و راز لياقت او براى خلافت در زمين. بقره 2/31
هدف از استقرار جوامع انسانى در زمين، آزمون آنان از سوى خداوند . يونس 10/14
مصالح جوامع بشرى و تدبير امور انسانها، مايه تقدير خداوند بر داورى نكردن او ميان حق گرايان و باطل انديشان، در عرصه حيات دنياست. هود 11/110
خداوند، رقم زننده سرنوشت و تعيين كننده فرجام انسانها و جنيان . اعراف 7/179
انسان در تحقق سرنوشت خويش موثر است، هرچند از سوى خداوند مقدر شده باشد. انفال 8/44
خداوند مالك و اختياردار انسانها و آنان هم مملوك و در اختياراويند. بقره 2/156
خداوند، مالك انسان و اعمال و نيات وى. بقره 2/284
خداوند، مالك انسانها و خود، تدبيركننده امور آنهاست. اعراف 7/89 . ، اعراف 7/172 ، نساء 4/132
تمامى انسانها بنده و مملوك خداوند هستند. مائده 5/118
مملوكيت مردمان براى خداوند مجوز عذاب مشركان آنان از سوى خداوند . مائده 5/118
خدا، مولا و مالك حقيقى انسانهاست. يونس 10/30
تنها خداوند، مالك و مدبر انسانهاست. اعراف 7/89 ، اعراف 7/172
خدا، رهنمون انسانها به راه راست و معتدل و به دور از افراط و تفريط است. يونس 10/25
خداوند، از ضمير انسان و احساسات و عواطف روحى و روانى او، كاملا آگاه است. حجر 15/97
خداوند، به تمامى اعمال انسانها و حقيقت آن اعمال آگاه است. هود 11/111
نيازمنديهاى مادى، جسمانى، معنوى و فكرى انسانها از سوى خداوند تأمين شده است. نحل 16/9
خواست انسانها و تلاش آنان در برابر اراده خداوند، شكست خورده و بى ثمر است. يوسف 12/34
آدميان پس از مرگ، به سوى خداوند (مولاى حقيقى خود) بازمى گردند. انعام 6/62
خداوند، مولا و سرپرست حقيقى آدميان است. انعام 6/62
خدا، مولا و مالك حقيقى انسانهاست. يونس 10/30
پايبندى به ميثاقهاى خدا، از وظايف ضرورى بندگان است. بقره 2/93
جهاد با جان و مال در راه خدا، تكليفى الهى بر همه انسانها و در همه شرايع است نه مخصوص به مسلمانان و شريعت اسلام. توبه 9/111
انسان، بايد همواره و در همه حال (فقر، غنا و...) سپاسگزار خداوند باشد. هود 11/9
همه انسانها از هرگروه و طايفه (مشركان، يهود، نصارا و...) وظيفه دار ايمان به قرآن. هود 11/17
آگاهى به تكاليف الهى از شرايط مسئوليت انسان در برابر آن. انفال 8/20
قوانين بشرى حق محض نبوده و همواره با امورى باطل، آميخته است. بقره 2/147
احكام و قوانين الهى هماهنگ با طبايع انسان است. مائده 5/87
بهره گيرى از ماديات در گرو تناسب آن با طبع آدمى است. مائده 5/87
مصلحت انسانها، پايه و اساس قوانين و احكام دين اسلام. مائده 5/87
خدا، رهنمون انسانها به راه راست و معتدل و به دور از افراط و تفريط است. يونس 10/25
مشركان مكه، نزول وحى به انسان را قبول نداشتند. نحل 16/43
تفكر در آيات قرآن، عامل كشف حقانيت و روا بودن نزول وحى بر بشر . نحل 16/44
دعوت خداوند از مشركان مكه براى تفحص و تحقيق از عالمان، جهت به دست آوردن حقانيت وحى به انسان. نحل 16/43
ناآگاهان از امكان وحى به بشر براى دريافت حقيقت آن، ضرورى است كه به عالمان مراجعه كنند. نحل 16/43
بعثت پيامبران و انتخاب ايشان از ميان خود مردم و از جنس آنان، از نعمتهاى الهى است. بقره 2/129
انتخاب پيامبران از ميان مردم و از جنس خودشان، از نعمتهاى الهى است. بقره 2/151
انسان، موجودى ناسپاس در برابر نعمت بعثت پيامبران و تعليمات الهى آنان. يونس 10/21
هدايت و تربيت تمامى انسانها، هدف از بعثت پيامبران و نزول كتب آسمانى . نساء 4/170
آزمون انسانها، فلسفه ايجاد شريعتهاى گوناگون و امتهاى متعدد . مائده 5/48
بعثت فردى از بشر براى رسالت، شگفت آور و نامعقول در ديدگاه قوم نوح . اعراف 7/63
اشراف قوم نوح به دليل نامعقول شمردن پيامبرى براى فردى از بشر، رسالت وى را انكار كردند. اعراف 7/63
بشر، شايسته دستيابى به مقام رسالت و پيامبرى است. هود 11/31
كافران، معتقد بودند كه آدميان توان نيل به مقام رسالت را ندارند. ابراهيم 14/10
انبيا، در مقابل اقوام كافر كه بشر بودن را با مقام پيامبرى منافى مى دانستند، بر بشر بودن خود تأكيد مى كردند و عدم تنافى آن را با مقام نبوت اعلام مى داشتند. ابراهيم 14/11
كسانى كه نزول وحى بر بشر و رسالت يافتن او را انكار مى كنند، خداوند را، آن گونه كه هست، نشناخته اند. انعام 6/91
انكار وحى و رسالت يافتن بشر، معلول نقصان معرفت آدمى به خداوند است. انعام 6/91
يهود به سبب انكار رسالت پيامبر(ص) منكر نزول هرگونه وحى بر افراد بشر شدند. انعام 6/91
هدايت انسانها، در گرو حضور قرآن با سنت پيامبر(ص) در ميان آنها . مائده 5/104
هدايت يافتن انسانها، خارج از وظيفه پيامبراكرم(ص) و تنها در قلمرو مشيت الهى. بقره 2/272
شدت علاقه پيامبر اكرم (ص)به هدايت مردم و تلاش وى در اين جهت . بقره 2/272
آمرزش و هدايت انسان به دست خداوند است. نساء 4/168
هدايت و تربيت تمامى انسانها، هدف از بعثت پيامبران و نزول كتب آسمانى . نساء 4/170
هدايت پذيرى، تنها در گرو ابزار هدايت نيست بلكه خود انسانها در آن نقش اساسى دارند. ابراهيم 14/25
هدايت پذيرى، تنها در گرو ابزار هدايت نيست بلكه خود انسانها در آن نقش اساسى دارند. ابراهيم 14/25
هشدار خداوند به انسان در مورد اعمال و كارهاى ناشايست نهانى او . نساء 4/108
انذار و تهديد، از روشهاى قرآن براى بازداشتن انسانها از كفر و انكار حقايق و تكذيب آيات الهى. مائده 5/10
انسان همواره بر سر دوراهى هدايت و گمراهى. مائده 5/105
آگاهى خداوند بر كردارهاى آدمى، هشدارى به او در مورد عملكردش پيامدهاى آن. انعام 6/60
آدميان بايد دربرابر وسوسه هاى جنيان و اغواگرى آنها هشيار بوده و از خود حراست كنند. انعام 6/128
همه انسانها، حتى مومنان حقيقى، از خطا و گناه مصون نيستند و نيازمند مغفرت الهى هستند. انفال 8/74
توجه انسان به بازگشت قهرى خود به سوى خداوند آگاه، هشدارى است براى او. توبه 9/94
هشدار خداوند به انسانها نسبت به برخوردشان در برابر نعمتهاى فراوان او. نحل 16/19
عن النبى(ص): ان الله اخذ الميثاق من ظهر آدم بنعمان يوم عرفه فاخرج من صلبه كل ذريه... كالذر...قال:...الست بربكم قالوا بلى. اعراف 7/172
عن ابى عبدالله(ع)قال:سالته عن قول الله عز و جل : «فطره الله التى فطر الناس عليها» ما تلك الفطره؟ قال: هى الاسلام، فطرهم الله حين اخذ ميثاقهم على التوحيد. اعراف 7/172
ضرورت پايبندى به عهدهايى كه خداوند با آدميان دارد. بقره 2/40
وفاى خداوند به عهدى كه انسانها در نزد وا دارند، مشروط به پايبندى آنان به عهدهاى الهى است. بقره 2/40
تكاليف دينى، پيمانهاى خدا با مردم است. بقره 2/83
فرمانهاى خدا به انسانها، عهد او با آنان است. بقره 2/125
حرمت شكستن عهدها و پيمانهايى كه خداوند بر عهده انسانها قرار داده است. رعد 13/25
آدمى در شدايد با خداوند يگانه پيمان مى بندد كه در صورت نجات سپاسگزار او باشد. انعام 6/63
آدمى پس از نجات از شدايد، على رغم پيمان عدم شرك و سپاسگزارى از خداوند، پيمان شكنى مى كند و مجددا شرك مىورزد. انعام 6/64
انسانهاى ناسپاس، به هنگام احساس خطر مرگ (غرق شدن و..) با خدا پيمان مؤكد مى بندند كه : اگر از آن ورطه نجات يابند، هرگز گرد گناه نگردند و به جرگه بندگان شاكر و سپاسگزارش بپيوندند. يونس 10/22
خداوند قرار دهنده اجل و مدتى براى عمر انسان. انعام 6/2
انسان، داراى دو اجل : حتمى و غير حتمى. انعام 6/2
انسان و جن داراى اجل (عمرى) تعيين شده از سوى خداوند هستند. انعام 6/128
هر انسانى داراى نصيب و بهره اى ثبت شده و حتمى در دنياست . اعراف 7/37
به مردم، حتى افترازنندگان بر خدا و تكذيب كنندگان آيات او، تا فرارسيدن مرگشان به بهره مقدر خويش در دنيا خواهند رسيد. اعراف 7/37
حضور همواره فرشتگان محافظ در كنار آدمى، براى حفظ حيات اوست. انعام 6/61
فرشتگانى عهده دار مراقبت و محافظت از انسانها در برابر خطرها و حوادث نابود كننده. رعد 13/11
هر فردى از انسانها، بهره مند از مراقبت و محافظت چندين فرشته است. رعد 13/11
فرشتگان محافظ و پاسدار انسانها، از همه اطراف و جوانب، آنان را مراقبت مى كنند. رعد 13/11
انسان بدون يارى شدن از جانب خدا، از راهيابى به صراط مستقيم ناتوان است. فاتحه 1/6
تنها خداوند توانا بر يارى بندگان و دفاع از خويشتن است. اعراف 7/197
هيچ گريزگاه و ماوايى جز خداوند براى انسان نيست. انعام 6/72
انسانها به محض احساس ضعف و دچار شدن به رنج و زحمت، با تضرع و التماس به درگاه خداوند روى مى آورند. نحل 16/53
انسانها، فطرتا خداوند را تنها پناهگاه و ملجا خويش مى دانند. نحل 16/53
منشأ بودن خداوند براى تمامى نعمتها و پناهگاه انحصارى بودن او براى گرفتاران و آسيب ديدگان، دليل وحدانيت او و بطلان ثنويت . نحل 16/53
آفرينش كوهها به گونه اى كه قابل پناه گرفتن براى انسان باشد، به قدرت خداست. نحل 16/81
امكان مأوى گرفتن انسان در دل صخره ها و سنگر گرفتن در شكاف كوهها، از نعمتهاى الهى. نحل 16/81
مالكيت و حاكميت انحصارى خدا بر هستى، مقتضى نبود هيچ سرپرست و ياورى براى بندگان جز او. بقره 2/107
براى انسانها، هيچ سرپرست و ياورى جز خداوند نيست. توبه 9/116
آدميان، در عين استقرار در زمين، ثبات نداشته و در آن به وديعت هستند. انعام 6/98
زمين، محل سكونت و قرارگاه موقت انسانها و شياطين. اعراف 7/24
مدت زمان استقرار و سكونت آدميان در زمين، نامعلوم براى آنان . اعراف 7/24
زمين عرصه حيات و مرگ آدميان . اعراف 7/25
حيات انسانها، تفضل الهى بر آنان . بقره 2/243
مالكيت و حاكميت مطلق خداوند بر هستى، دليل عجز غير خدا در تدبير شؤون زندگى انسانها. آل عمران 3/129
حيات و مرگ مسيح(ع) و مادرش مريم و تمامى اهل زمين، در قبضه قدرت خداوند. مائده 5/17
انسانها، داراى منزلتى برابر در برخوردارى از حق حيات. مائده 5/32
حكم نافذ و لازم الاجرا در آفرينش و حيات و مرگ انسان، تنها از آن خداوند است. انعام 6/62
حيات انسان، و امكانات ديگر زندگى او، جملگى از آن خداوند و داده اوست. انعام 6/94
هيچ تفاوت ذاتى و بنيادى در بين تيره ها و نژادهاى مختلف بشر وجود ندارد. انعام 6/98
انسانها داراى دو حياتند : حيات دنيوى و حيات اخروى. بقره 2/28
زندگى انسانها در دنيا همواره آميخته به دشمنى و عداوت با يكديگر است. اعراف 7/24
زمين دربردارنده وسيله زندگانى و معيشت انسانها براى زمانى موقت و نامعلوم. اعراف 7/24
آدميان، در عين استقرار در زمين، ثبات نداشته و در آن به وديعت هستند. انعام 6/98
خداوند، توان و استعداد آبادكردن زمين را به آدميان عطاكرده و ايشان را به سوى آبادانى گرايش داده است. هود 11/61
خداوند، به دليل اعطاى توان و استعداد به بشر براى آبادسازى زمين، شايسته و بايسته پرستش است. هود 11/61
تمايل طبيعى و غريزى انسان به بوستان، آب، خانه هاى دلپذير و جاودانگى، وسيله اى در جهت گرايش دادن وى به ارزشهاى معنوى. توبه 9/72
خداوند، توان و استعداد آبادكردن زمين را به آدميان عطاكرده و ايشان را به سوى آبادانى گرايش داده است. هود 11/61
گرايش فطرى انسان به تحصيل امنيت خاطر و آسايش روان . انعام 6/48
امكان مجذوب شدن مومنان، در برابر امكانات مادى فراوان ديگران . توبه 9/85
تمايل طبيعى و غريزى انسان به بوستان، آب، خانه هاى دلپذير و جاودانگى، وسيله اى در جهت گرايش دادن وى به ارزشهاى معنوى. توبه 9/72
بهره گيرى از گرايش طبيعى انسان به زيبايى و جاودانگى، در جهت هدايت وى به ايمان و جهاد، امرى است شايسته و بايسته. توبه 9/89
حسن بهره گيرى از گرايشهاى طبيعى انسانها، در جهت هدايت و ارشاد آنان به ارزشها. توبه 9/89
خداوند انسانها را براى بهره گيرى از زمين و امكانات آن توانا ساخت . اعراف 7/10
توانايى انسانها بر بهره گيرى از امكانات زمين نعمتى بايسته شكرگزارى است . اعراف 7/10
انسانها نبايد خويشتن را به بهانه هايى واهى از قبيل : زهدگرايى، آداب و رسوم قومى و... از امكانات و نعمتهاى زمين محروم سازند. بقره 2/168
بهره گيرى از ماديات در گرو تناسب آن با طبع آدمى است. مائده 5/87
مظاهر مادى طبيعت، در خدمت آدميان و آفريده شده در جهت منافع آنان . نحل 16/81
وجود مركبهاى راهوار و چهارپايان باربر در خدمت انسان براى طى مسافتهاى طولانى بيابانها نشانه ربوبيت و پروردگارى خدا. يونس 10/22
آفرينش دامها (شتر، گاو و گوسفند) به منظور بهره گيرى انسان از آنهاست. نحل 16/5
امكانات مادى، و تمايل به آنها، فقط وسيله اى براى گذران زندگانى دنياست وهدف آفرينش نيست. آل عمران 3/14
زمين دربردارنده وسيله زندگانى و معيشت انسانها براى زمانى موقت و نامعلوم. اعراف 7/24
خداوند فراهم سازنده راههايى گوناگون براى تأمين معيشت انسانها در زمين است. اعراف 7/10
تكاليف الهى، تأمين ك ننده مصالح و منافع انسانهاست. بقره 2/35
راضى بودن به آنچه خدا مقدر كرده و شكيبا بودن برآن، تأمين كننده خير و مصلحت واقعى انسان است. بقره 2/61
تأكيد خداوند بر جهاد با مال و جان (در عين بى نيازى او از جهاد و تلاش مردم)، به خاطر تأمين مصالح خود انسانهاست. توبه 9/41
خداوند، تأمين كننده نيازهاى آدمى. نساء 4/130
مالكيت خداوند بر هستى، دليل توانمندى او بر رفع نيازهاى انسان . نساء 4/131
تأمين نيازهاى مادى انسان و تبيين ارزشهاى معنوى وى، از نشانه هاى الوهيت خداوند. اعراف 7/26
دعا به درگاه خداوند، موثر در برآورده شدن خواسته هاى معنوى انسان است. بقره 2/128
قرآن، معجزه اى كافى براى هدايت و برآورنده تمامى نيازهاى هدايتى انسان است. انعام 6/38
نيازمنديهاى مادى، جسمانى، معنوى و فكرى انسانها از سوى خداوند تأمين شده است. نحل 16/9
انسان، نيازمند به تكيه گاه و پشتيبان و خدا تنها تأمين كننده آن است. اسراء 17/2
خداوند، همه نيازها و خواسته هاى وجودى بشر را به او عطا كرده است. ابراهيم 14/34
نقش موثر دعا در كنار ديگر عوامل طبيعى، براى تأمين نيازها و خواسته هاى انسان. ابراهيم 14/39
همه نيازمنديها و خواسته هاى مادى بشر در طبيعت وجود دارد. ابراهيم 14/34
درياها، رودخانه ها، خورشيد، ماه و شب و روز، هر كدام آيتى مستقل براى خداشناسى و برطرف كننده نيازى از نيازهاى انسان. ابراهيم 14/33
هر انسانى داراى نصيب و بهره اى ثبت شده و حتمى در دنياست . اعراف 7/37
به مردم، حتى افترازنندگان بر خدا و تكذيب كنندگان آيات او، تا فرارسيدن مرگشان به بهره مقدر خويش در دنيا خواهند رسيد. اعراف 7/37
اهميت عمر انسان
نيل به بهشت، تنها دستاورد شايسته و بدون زيان در برابر سرمايه عمر و جان آدمى است. هود 11/23
انسان برخوردار از نعمتها و احسان بيشمار الهى است. ابراهيم 14/34
توانايى انسانها بر بهره گيرى از امكانات زمين نعمتى بايسته شكرگزارى است . اعراف 7/10
زوجيت در نظام زندگى انسانها، نعمتى است در جهت منافع و مصالح آنان. نحل 16/72
آدم(ع) و حوا در پيشگاه خداوند ملتزم شدند كه در صورت دارا شدن فرزندى سالم و شايسته همواره از سپاسگزاران وى باشند. اعراف 7/189
سراى آخرت و نعمتهاى آن، سرمايه انسانهاست. بقره 2/86
گستره انفاق، در برگيرنده تمامى امكانات و داراييهاى خدادادى انسان . بقره 2/254
عمل نيك، سرمايه و مددكار دنيوى و اخروى انسان. آل عمران 3/22
اموال و فرزندان (پشتوانه مالى و نيروى انسانى)، مهمترين سرمايه مادى بشر. آل عمران 3/116
ايمان به خداوند، سرمايه سعادت بخش انسان. آل عمران 3/177
داده هاى الهى (امكانات مادى و معنوى) به انسانها، فضل خداوند و از ملك اوست. آل عمران 3/180
داراييهاى انسان از آن خداست و به او باز خواهد گشت. آل عمران 3/180
امكانات و داراييهاى انسان، رزقى است عطاشده از جانب خدا . بقره 2/3
آبهاى نازل شده از ابرها، سببى اساسى براى پيدايش روزى انسانها . بقره 2/22
آفرينش آسمان، نزول باران، به ثمر رسيدن ميوه ها و پيدايش روزى براى انسانها، جلوه هايى از ربوبيت خداوند است. بقره 2/22
خداوند، روزى دهنده به بندگان خويش. بقره 2/172
رزق و روزى آدميان، فضل خداوند است. بقره 2/198
آنچه در اختيار آدمى است، رزق الهى است. نساء 4/39
روزيها و بهره هاى مادى، از تفضلات الهى بر مردم. مائده 5/2
دستيابى مردم به روزى و درآمدهاى مادى، پرتويى از ربوبيت خداوند نسبت به آنان. مائده 5/2
خداوند گوشت چهارپايان را روزى انسان قرار داده است. انعام 6/142
انسانها ذاتا شايسته دريافت نعمتهاى خداوند هستند. انفال 8/53
خداوند، بيش از نياز انسانها، روزى در اختيارشان قرار داده است. نحل 16/114
خداوند روزى دهنده به بندگان خويش. بقره 2/172
اراده خداوند به تفاوت روزى انسانها، نشأت يافته از علم او به نيازها و مصالح واقعى آنهاست. نحل 16/71
منفعت و سود واقعى انسانها، در گرو ايمان به قرآن و پيامبر(ص) است. بقره 2/121
پيروى از اديان الهى، به سود خود آدمى است. بقره 2/132
حركت كشتيها در دريا در جهت منافع انسان، از نشانه هاى توحيد و رحمت گسترى خداوند است. بقره 2/164
بينش و آگاهيهاى ارائه شده از سوى خداوند، در جهت كمال و منافع انسان است. انعام 6/104
نفع و ضرر انسان درگرو پذيرش و يا عدم پذيرش بينشهاى ارائه شده از جانب خداوند است. انعام 6/104
مظاهر مادى طبيعت، در خدمت آدميان و آفريده شده در جهت منافع آنان . نحل 16/81
آدم(ع) و نسل او، جانشين انسانهايى كه پيش از آنان در زمين مى زيستند. بقره 2/30
سكونت موجوداتى مانند انسان در زمين قبل از سكونت آدم(ع) و فرزندان او . انعام 6/133
انسانها در جامعه نخستين به صورت امت واحد مى زيستند. يونس 10/19
تاريخ خلقت انسان
جن قبل از خلقت انسان، آفريده شده است. حجر 15/27
فرشتگان، قبل از آفرينش انسان، موجود بودند. حجر 15/28
انسانها در جامعه نخستين به صورت امت واحد مى زيستند. يونس 10/19
آدم(ع) و نسل او، جانشين انسانهايى كه پيش از آنان در زمين مى زيستند. بقره 2/30
ساكنان زمين پيش از آدم(ع)، موجوداتى فسادگر و خونريز بودند. بقره 2/30
سكونت موجوداتى مانند انسان در زمين قبل از سكونت آدم(ع) و فرزندان او . انعام 6/133
تمام انسانها داراى عمرى معين و زمان مرگشان در علم الهى، مشخص است. آل عمران 3/145
ايمان به مقدر بودن اجل و معين بودن عمر نزد خداوند، از عوامل تقويت روحيه پاسداران رسالت انبيا. آل عمران 3/145
كوتاه بودن مدت حيات آدمى در دنيا و يا به درازا كشيدن آن، در اختيار خداست. آل عمران 3/178
خداوند قرار دهنده اجل و مدتى براى عمر انسان. انعام 6/2
برخى از انسانها آن چنان به پيرى مى رسند كه تمامى اندوخته هاى علمى خود را از دست مى دهند. نحل 16/70
آغاز زندگى انسان از پايين ترين مراتب ادراكى و جسمانى و بازگشت وى در پايان، به همان نقطه. نحل 16/70
دوران كهنسالى همراه با نادانى، از پست ترين مراحل زندگى انسان . نحل 16/70
برخى از انسانها، از حفظ دستاوردهاى علمى خويش در همه مراحل زندگى ناتوانند. نحل 16/70
نيل به بهشت، تنها دستاورد شايسته و بدون زيان در برابر سرمايه عمر و جان آدمى است. هود 11/23
آدم، نوح، خاندان ابراهيم و خاندان عمران از نسل و نژادى واحد . آل عمران 3/34
عن ابى جعفر(ع):...و ليس كل من فى الارض من بنى آدم من ولد نوح قال الله فى كتابه:"...ذريه من حملنا مع نوح". اسراء 17/3
خداوند تمامى آدميان و نژادها و تيره هاى مختلف آن را از يك شخص (آدم) آفريده است. انعام 6/98
آدم و حوا پدر و مادر همه انسانها . اعراف 7/27
آدم و حوا، پدر و مادر همه انسانها. اعراف 7/27
تمام انسانها فرزندان آدم هستند. اعراف 7/172
عن ابى جعفر(ع): ...و ليس كل من فى الارض من بنى آدم من ولد نوح قال الله فى كتابه: "...ذريه من حملنا مع نوح". اسراء 17/3
قال رسول الله(ص): "ذريه من حملنا مع نوح" ما كان مع نوح الا اربعه اولاد، حام و سام و يافث و كوش، فذاك اربعه اولاد انتسلوا هذا الخلق;. اسراء 17/3
نوه دخترى انسان، فرزند وى مى باشد. آل عمران 3/61
نوادگان دخترى از ذريه و فرزندان مرد مى باشند. انعام 6/85
اسلاف انسان، داراى شكل و صورتى غيراز انسان كنونى. نساء 4/47
در صورت نبود نشئه شهود و اقرار براى فرزندان، آنان در انتخاب عقيده، جز تبعيت و تقليد از پدران، راهى نداشتند. اعراف 7/173
خداوند، توانا بر هلاكت تمامى انسانها و آفرينش انسانهايى ديگر . نساء 4/133
خداوند، توانا بر هلاكت تمامى انسانها و آفرينش انسانهايى ديگر . نساء 4/133
اگر استمرار زندگى نوع انسان در زمين خواسته خدا نبود، اختلاف پديد آمده در ميان جامعه نخستين، نسل بشر را منقرض مى كرد. يونس 10/19
تأثير نحوه روابط زناشويى، در سرنوشت انسان (نيك يابد). بقره 2/223
سرنوشت آدميان تنها به دست خداست، نه حتى رسول او. آل عمران 3/128
اعتقاد به هدفدارى آفرينش، دليل نگرانى خردمندان از سرنوشت خود در قيامت. آل عمران 3/191
نقش تعيين كننده عمل انسان در سرنوشت او. نساء 4/88
انسان، زمينه ساز هدايت (سرنوشت) خويش. مائده 5/16 ، مائده 5/80
گمراهى، سرنوشت گروهى از انسانها. اعراف 7/30
عملكرد انسانها دخيل در تعيين سرنوشت آنان به دست خداست. اعراف 7/137
انسان در عين حاكميت مشيت خدا بر وى، در تعيين سرنوشت خويش دخيل است. اعراف 7/176
نقش آدمى در فرجام و سرنوشت خويش. يونس 10/95 ، آل عمران 3/165
انسان، زمينه ساز هدايت (سرنوشت) خويش. مائده 5/16
انسانها خود رقم زننده سرنوشت خويش هستند. انعام 6/129
انسان، خود به وجود آورنده بدبختى و شقاوت خويش است. ابراهيم 14/18 ، يونس 10/44
انسان داراى نقشى بسزا در وضعيت اجتماعى و معيشتى و سرنوشت خويش . رعد 13/11
انسان خود در هدايت و گمراهى خويش نقشى بسزا دارد. رعد 13/27 ، رعد 13/33
سرگذشت انسانها، شكل دهنده ماهيت و حقيقت آنهاست. يوسف 12/7
انسانها، خود در فزونى و يا كاستى نعمتها نقش اساسى دارند. ابراهيم 14/7
انسان، خود زمينه ساز سلطه ابليس و اغواى او. حجر 15/42
اعمال و رفتار آدمى سازننده حقيقت و ماهيت اوست. بقره 2/189
تأثير نحوه روابط زناشويى، در سرنوشت انسان (نيك يابد). بقره 2/223
نقش تعيين كننده عمل انسان در سرنوشت او. نساء 4/88
انسان، خود تعيين كننده سرنوشت و فرجام خويش. مائده 5/80 ، انعام 6/129
عملكرد انسانها دخيل در تعيين سرنوشت آنان به دست خداست. اعراف 7/137
انسانها و جنيان داراى نقشى موثر در تعيين فرجام و سرنوشت خويش (دوزخى شدن يا رهايى از آن). اعراف 7/179
انسان در تحقق سرنوشت خويش موثراست، هرچند از سوى خداوند مقدر شده باشد. انفال 8/44
اختيار انسان و نقش خود وى در رقم زدن سرنوشت خويش. توبه 9/70
سرنوشت انسان (سعادت و شقاوت اخروى) در گرو اعمال و كردار اوست. يونس 10/8
انسان، موجودى آزاد، مختار و تعيين كننده سرنوشت خويش است. يونس 10/44
خواست خود آدمى، در رقم خوردن سرنوشت او از ناحيه خداوند، نقشى بسزا دارد. يوسف 12/34
خداوند در پى تحول و تغيير در گرايشها و رفتارهاى جوامع بشرى، وضعيت و سرنوشت آنان را تغيير مى دهد. رعد 13/11
انسان، در برابر محيط اجتماعى و عوامل تأثيرگذار، مجبور نيست و در تعيين سرنوشت خويش مختار است. حجر 15/60
عن ابى جعفر(ع):اذا بلغ العبد مائة سنة فذلك ارذل العمر. نحل 16/70
انسان، موجودى با استعداد هميشه ماندن و فنا نپذيرفتن. هود 11/23
انسان در آخرت فنا شدنى نيست و براى هميشه باقى مى ماند. رعد 13/5
اعمال انسان، اندوخته ها و پيش فرستاده هايى است كه داراى آثارى مثبت يا منفى در لحظه مرگ و پس از آن است. انفال 8/51
انجام كارهاى خير، توشه انسان براى سراى آخرت است. بقره 2/110
هشدار خداوند به انسان در مورد اعمال و كارهاى ناشايست نهانى او . نساء 4/108
خداوند با وجود كارهاى بد آدميان به آنان مهلت مى دهد. انعام 6/60
ثبت اعمال و گفتار انسان و مسئوليت وى، در برابر آنها. آل عمران 3/181
آگاهى همه جانبه خداوند به اعمال نيك آدميان. نساء 4/127
دفع عذاب استيصال، به هنگام وقوع آن، در توان هيچ كس نيست. يونس 10/53
مستحقان عذاب استيصال، به هنگام وقوع آن، مايلند تمام مايملك خود را براى نجات جان خويش، نثار كنند. يونس 10/54
ترس و وحشت ستمگران، به هنگام نزول عذاب استيصال، تا درجه اى است كه اگر از هر يك از آنان به اندازه تمام آنچه در زمين است براى رهاييشان درخواست شود، اگر مى داشتند، بى درنگ نثار مى كردند. يونس 10/54
اعمال انسان، اندوخته ها و پيش فرستاده هايى است كه داراى آثارى مثبت يا منفى در لحظه مرگ و پس از آن است. انفال 8/51
لحظه مرگ هنگام احساس نياز همه آدميان به فريادرسى توانا . اعراف 7/37
تنها خداوند، توانا به يارى انسان به هنگام مرگ است. اعراف 7/37
روح، تمام حقيقت انسان است و مرگ با خروج آن از بدن حاصل مى شود. انعام 6/93
خداوند، به انسانها حيات مى بخشد و آنان را مى ميراند. بقره 2/28
مرگ، به اراده و اختيار انسان نيست. بقره 2/240
هيچ كس، جز به فرمان خدا نمى ميرد. آل عمران 3/145
تمام انسانها داراى عمرى معين و زمان مرگشان در علم الهى، مشخص است. آل عمران 3/145
مرگ انسان، سنت تغيير ناپذير الهى است. آل عمران 3/145
مرگ انسان، به مشيت و اراده الهى است. آل عمران 3/193
مرگ، مرحله اى اجتناب ناپذير در سرنوشت انسان. آل عمران 3/185 ، نساء 4/78
حيات و مرگ مسيح(ع) و مادرش مريم و تمامى اهل زمين، در قبضه قدرت خداوند. مائده 5/17
اراده و قضاى الهى حاكم بر پيدايش و مرگ آدمى. انعام 6/2
مطالعه در آفرينش انسان و مرگ و حيات وى، زداينده ترديد در يگانگى خداوند . انعام 6/2
حكم نافذ و لازم الاجرا در آفرينش و حيات و مرگ انسان، تنها از آن خداوند است. انعام 6/62
آدمى با مرگ، هرآنچه را خداوند در دنيا به او ارزانى داشته بود، رها مى سازد. انعام 6/94
زمين عرصه حيات و مرگ آدميان . اعراف 7/25
انسانها پس از سپرى كردن زمان حضورشان در زمين و مرگ همگان، به مكانى ديگر منتقل خواهند شد. اعراف 7/25
آفرينش و مرگ و اعطاى دانش و سلب آن از انسان، جلوه اى از علم و قدرت الهى است. نحل 16/70
بقاى انسان، پس از مرگ. آل عمران 3/169 ، انعام 6/12
آدميان پس از مرگ، به سوى خداوند (مولاى حقيقى خود) بازمى گردند. انعام 6/62
انسان در پى مرگ، مانند آفرينش نخستين خويش، تنها نزد خداوند حضور مى يابد. انعام 6/94
انسانها پس از مرگ و مدفون شدن در زمين، دوباره زنده خواهند شد و از دل خاك به عرصه زمين باز خواهند گشت. اعراف 7/25
انسان در آينده با روزى عظيم (قيامت) مواجه خواهد شد. بقره 2/48
اختيارى بودن اعمال انسان، مورد پذيرش او در قيامت. آل عمران 3/30
جنيان و انسانها در قيامت مورد بازخواست مشترك قرار خواهند گرفت. انعام 6/128
حضور انسانها در قيامت، مانند آفرينش نخستينشان، در دو گروه هدايت يافته و گمراه گشته. اعراف 7/30
هيچ انسانى در روز قيامت نمى تواند مدعى غفلت از ربوبيت خدا در حيات دنيوى خويش باشد. اعراف 7/172
قيامت، صحنه بروز ملكات و خصلتهاى تثبيت شده و پنهان آدمى . انعام 6/23
اعتقاد به بازگشت انسان به سوى خداوند، مقتضى پرهيز از قهر او . آل عمران 3/28
بازگشت انسان به سوى خدايى است كه از علم و قدرت مطلق برخوردار است. آل عمران 3/29
خداوند در روز قيامت تمامى جن و انس را گرد مى آورد. انعام 6/128
رفتار و كردار انسان در دنيا، تعيين كننده فرجام او در قيامت. مائده 5/105
خداوند، فرجام سير انسانهاست و همگان، تنها به سوى او بازخواهند گشت. انعام 6/108، بقره 2/28
انسانها، به ملاقات خدا خواهند رفت و تنها به سوى او باز خواهند گشت. بقره 2/223 ، بقره 2/46
انسان، در آينده با روزى عظيم (قيامت) مواجه خواهد شد. بقره 2/48
انسان و همه شؤون او از خداوند نشأت گرفته است و به سوى او بازخواهد گشت. بقره 2/156
بازگشت انسان به سوى خدايى است كه از علم و قدرت مطلق برخوردار است. آل عمران 3/29
بازگشت انسان به سوى خدا، در روزى كه هر كس كردار خويش را حاضر مى يابد. آل عمران 3/30
تأثير وضعيت روحى و حالات قلبى آدمى، در سرنوشت او (شكست و پيروزى). آل عمران 3/151
مرگ و يا كشته شدن، چه در راه خدا و چه در راه غير او، مسيرى است به سوى خداوند، نه نابودى و فنا. آل عمران 3/158
خداوند، مرجع و فرجام انسانها، براى جزا و پاداش. آل عمران 3/158
ايمان به حشر و بقاى آدمى پس از مرگ، برانگيزنده وى براى حضور در ميدان كارزار در برابر دشمنان دين. آل عمران 3/158
خشنودى و خشم الهى، معيار شناخت سرنوشت خوب و بد انسانها . آل عمران 3/162
تفاوت فرجام آدميان بر مبناى عملكرد آنان، نمودى از عدل خداوند . آل عمران 3/162
اسلام، دينى جامع و خواهان سعادت آدميان در دنيا و آخرت. نساء 4/134
انسان، خود تعيين كننده سرنوشت و فرجام خويش. مائده 5/80
بازگشت تمامى آدميان، با هرگونه باور و عمل، به سوى خداوند است. انعام 6/164 ، انعام 6/108
برپايى قيامت و بازگشت انسانها به خدا، پرتوى از ربوبيت خدا بر انسانها و براى تدبير امور آنان است. انعام 6/164
انسانها، پس از سپرى كردن زمان حضورشان در زمين و مرگ همگان، به مكانى ديگر منتقل خواهند شد. اعراف 7/25
حيات دنيا، گذرگاهى موقت و نه پايان زندگى انسان. اعراف 7/25
حضور در صحنه قيامت و برخورد با سزاى اعمال دنيوى، فرجام همه انسانهاست. اعراف 7/147
خداوند رقم زننده سرنوشت و تعيين كننده فرجام انسانها و جنيان . اعراف 7/179
آغاز زندگى انسان از پايين ترين مراتب ادراكى و جسمانى و بازگشت وى در پايان، به همان نقطه. نحل 16/70
جنيان و انسانها در قيامت مورد بازخواست مشترك قرار خواهند گرفت. انعام 6/128
قيامت، روز حضور انسان در برابر خدا و آگاه شدن او از تمامى كرده هايش و نيز روز محاكمه و تعيين سرنوشت. توبه 9/94
سراى آخرت و نعمتهاى آن، سرمايه انسانهاست. بقره 2/86
تفاوت فرجام آدميان بر مبناى عملكرد آنان، نمودى از عدل خداوند . آل عمران 3/162
درجات و مراتب آخرت براساس آگاهى خداوند از اعمال جن و انس و سنجش دقيق آن اعطا مى گردد. انعام 6/132
حضور در صحنه قيامت و برخورد با سزاى اعمال دنيوى، فرجام همه انسانهاست. اعراف 7/147
آمرزش و هدايت انسان به دست خداوند است. نساء 4/168
انسانها، حتى مومنان حقيقى، در معرض لغزش و نيازمند مغفرت خداوند . انفال 8/4
همه انسانها، حتى مومنان حقيقى، از خطا و گناه مصون نيستند و نيازمند مغفرت الهى هستند. انفال 8/74
همگان، حتى پيامبران الهى براى نيل به سعادت، نيازمند مغفرت و رحمت الهى اند. هود 11/47
نياز همه انسانها، حتى انبياى بزرگ، به آمرزش الهى در روز قيامت . ابراهيم 14/41
براى تهيه اين مجموعه از نه جلد تفسير راهنما (هفت جلد منتشر شده و دو جلد زيرچاپ) كه تقريباً شامل برداشتهاى نصف آيات قرآن مى باشد، بعنوان متن و براى دسته بندى مباحث و روابط بين موضوعات از كتب انسان شناسى و اصطلاحنامه استفاده شده است در ضمن جا دارد از محقق نكته بين و قرآن پژوه خوش فكر حجة الاسلام على محمد يزدى كه از جمله دست اندركاران تفسير راهنما مى باشد و در مراحل كار مشوّق و مشاور صبورى براى حقير بودند، كمال قدردانى را داشته باشم و اميدوارم اين مختصر بتواند قسمتى از نيازهاى محققين اين بخش از معارف بشرى را در جهت ارائه موضوعات و آيات انسان شناسى تأمين كند و نيز روشنگر ديدگاه قرآن در ابعاد معرفتى و تربيتى و اجتماعى انسان باشد.