هابيل تزوتان تئوفانف در سال 1952 ميلادي در صوفيه بلغارستان به دنيا آمد. وي در سال 1978 در رشته زبان عربي از دانشگاه بغداد فارغ‏التحصيل شد. در سال 1979 به‏عنوان استاديار دانشگاه صوفيه انتخاب شد و در سال 1984 دوره تخصصي را در دانشگاه قاهره گذراند.
تئوفانف دكتراي خود را از موءسسه مطالعات شرقي مسكو در سال 1987 دريافت كرد و در سال 1992 عهده‏دار مديريت مركز فرهنگ و زبان‏هاي شرقي دانشگاه صوفيه شد. وي در خلال ترجمه قرآن كريم به زبان بلغاري در سال 1998 ميلادي به دين اسلام گرويد و در سال 1998 به‏عنوان رئيس دپارتمان موءسسه عالي اسلامي صوفيه برگزيده شد. وي درحال‏حاضر عضو جامعه شرق‏شناس آمريكا و جامعه بريتانيايي مطالعاتي خاورميانه است.
از جمله تأليفات او مي‏توان به كتاب فرهنگ عرب در قرون وسطا (در دو جلد) و شعر عربي جاهلي (به زبان بلغاري) اشاره كرد. تئونانف براي نخستين‏بار در بلغارستان قرآن مجيد را به‏طور مستقيم از زبان عربي به بلغاري ترجمه كرده است. در انتهاي اين ترجمه كه تاكنون به چاپ دوم نيز رسيده فهرست موضوعات و مصطلحات قرآني به بلغاري نيز آورده شده است. به‏همين بهانه گفت‏وگويي با وي انجام داده‏ايم كه متن آن تقديم حضور خوانندگان گرامي مي‏شود.

اين مسئله، مسئله مهمي است و من معقتدم كه ترجمه قرآن، ترجمه معاني آن است و نه خود قرآن، قرآن كريم پر از حكمت است و نمي‏توان آن را به زبان ديگري ترجمه كرد و ترجمه درواقع تفسير سريع و گذاري معاني قرآن است.

ترجمه من براساس متن عربي قرآن كريم و ترجمه‏اي دقيق است. من در اين ترجمه ذيل بعضي آيات برخي تفاسير معين را در جاهايي كه مورد نياز بود اضافه كرده‏ام.

از تفاسير زيادي استفاده كردم از جمله تفسير ابن‏كثير و تفسير جلالين و طبري و هم‏چنين تفسير سيدقطب و برخي ترجمه‏هاي قرآن به زبان انگليسي؛ همان‏طور كه مي‏دانيد ترجمه‏هاي مختلفي از قرآن به انگليسي شده است و من از ترجمه روسي نيز استفاده كردم.

ترجمه يوسف‏علي را بهترين ترجمه مي‏دانم زيرا در آن، تفاسير برخي آيات مشكل وجود دارد.

مشكلات زيادي در راه ترجمه قرآن پيش روي ما بود. در نگاه اول چنين به نظر مي‏رسد متن كتاب هيچ مشكلي ندارد و سهل است و مي‏توانيم آن را همان دفعه اول كه مي‏خوانيم بفهميم ولي موقعي كه در معاني و جمال آن دقت مي‏كنيم، درمي‏يابيم كه معاني ديگري نيز وجود دارد كه بايد كشف و شناخته شود. قرآن پر از اسرار است و هر سرّي از آن را كشف مي‏كنيم كليد اسرار ديگر كشف مي‏شود.
آيا زبان بلغاري تاب تحمل معاني سنگين و متنوع قرآن را دارد؟
با صداقت كامل مي‏گويم مشكل اول در راه ترجمه اين است كه زبان بلغاري نمي‏تواند عمق معاني قرآن كريم را بشكافد و عيب ترجمه‏هاي سابق قرآن به بلغاري اين است كه اين زبان، زبان ضعيفي است و همين امر باعث شده است كه ترجمه‏هاي قرآن به حوزه‏هاي خاصي از جامعه محدود شود.
در يك كلام مي‏شود گفت كه زبان بلغاري نمي‏تواند بيان‏كننده تمام معاني قرآن كريم باشد و همان‏گونه كه مي‏دانيد قرآن تفاسير زيادي دارد و معاني آن به شكل عام، واضح است و مشكل در نقل دقيق اين معاني به زبان‏هاي ديگر است. هنگامي كه من از ترجمه قرآن كريم فارغ شدم و آن را به مسلمانان بلغار ارائه كردم آنان ملاحظاتي را درباره مفردات به من گوشزد كردند و وقتي به تفاسير مراجعه كردم، ديدم اين مفرد همه آن معاني گوشزد شده را شامل مي‏شود.
آيا قبل ازترجمه فعلي، ترجمه ديگري به زبان بلغاري وجود داشت؟
چند ترجمه قديمي وجود داشت كه هيچ‏يك از آنها از متن عربي نبود بلكه از تركي، آلماني و... بود. ترجمه من مبتني بر ترجمه‏هاي قبلي بلغاري نبوده است و ترجمه‏اي كاملاً جديد است.
چگونه شد كه به دين مبين اسلام مشرف شديد؟
من وقتي كار ترجمه قرآن را شروع كردم در ميانه راه به صعوبت و عمق متن قرآن پي‏بردم و بعد از 15 سال كار مستمر، بخشي از معاني قرآن را فهميدم و مسلمان شدم.
در مواردي كه با تفاسير مختلف از يك آيه برخورد كرده‏ايد چه روشي را در ترجمه پيش گرفته‏ايد؟
با صراحت كامل مي‏گويم كه ترجمه، تفسير معاني قرآن كريم است و مترجم بايد يكي از تفاسير را انتخاب كند.
معيارهاي ترجمه خوب چيست؟
معيار، اولاً دقت است. ثانياً اسلوب خوب ترجمه است. ثالثاً: تأثير بر قاريان است زيرا ترجمه‏اي كه نتواند بر قاري تأثير بگذارد و خشك باشد هيچ فايده‏اي ندارد.
با تشكر از اين‏كه در اين مصاحبه شركت كرديد.
متشكرم.